(d00r Judith) In een vorig blog over begrijpend lezen stelde ik al dat begrijpend lezen in de klas meer is dan een vak. In dit blog vertel ik je graag hoe wij op school met deze informatie aan de slag zijn gegaan.
Begrijpend lezen in de klas – bewust lesgeven
Aan de slag met begrijpend lezen
Op school zijn wij, na resultaten voor begrijpend lezen in de klas die wij niet passend vinden bij onze school, aan de slag gegaan om ons begrijpend leesonderwijs te gaan verbeteren. Vanuit ons team zijn twee collega’s zogenoemde ‘begrijpend lezen’ specialisten. Zij zijn kartrekkers voor de verbeterslag, volgen cursussen en verzorgen voor ons op school studiemomenten. Daarnaast verzorgen zij collegiale consultatie op het gebied van begrijpend lezen.
Onder leiding van deze twee collega’s heeft ons team zich verdiept in begrijpend leesonderwijs, leesstrategieën, een lesmodel voor begrijpend lezen en leerkrachtvaardigheden. In dit blog wil ik je graag vertellen over de dingen die wij vanaf nu bewust gebruiken tijdens het geven van het begrijpend leesonderwijs. Dit onderwijs vindt niet alleen plaats tijdens de ‘lessen’ begrijpend lezen, maar ook daarbuiten bij zaakvakken en taalonderwijs. Lees hierover ook dit blog.
Begrijpend leesonderwijs
Begrijpend lezen in de klas is een actief proces waarbij er drie belangrijke elementen zijn: de lezer, de tekst en het doel waarmee de lezer de tekst leest. De lezer denkt na wat er staat, wat de schrijver wil zeggen en wat de tekst voor hem of haar betekent. Dit betekenis geven aan de tekst is het belangrijkste element van begrijpend lezen.
Wanneer je een tekst leest, heb je hier een doel bij. Je leest een roman ter ontspanning, een studieboek om iets te leren en een handleiding om een apparaat aan de praat te krijgen. Het doel van het lezen van een stuk tekst heeft invloed op de manier waarop we de tekst lezen. Het begrip van een tekst wordt bevorderd wanneer je als lezer weet waarom je een tekst gaat lezen. Wanneer een lezer gemotiveerd is om te gaan lezen, lees je doelgericht. Het stellen van doelen ondersteunt effectief leren (Marzano, Pickering & Heflebower, 2011)
Het begrijpend lezen houdt niet op na het lezen van een tekst. Nadat een tekst gelezen is en de lezer heeft de tekst begrepen wordt er iets met de informatie gedaan.
Strategieën
Een strategie is niets anders dan een procedure waarmee een lezer op een bewuste manier informatie verwerkt om deze te kunnen begrijpen.
Vanuit de methode ken je waarschijnlijk al leesstrategieën, strategieën die de lezer helpen om actief en betrokken de tekst te lezen zoals: voorspellen, vragen stellen, visualiseren, verbinden, samenvatten en afleiden. Sturingsstrategieën zijn gericht op het sturen van leesprocessen, bijvoorbeeld: leesdoel bepalen, oriëntatie op de tekst en actualiseren van kennis en woordenschat. Herstelstrategieën helpen de lezer wanneer hij tijdens het lezen passages of woorden niet begrijpt. Voorbeelden zijn langzamer lezen, een stukje opnieuw lezen en een stukje verder lezen.
GRIMM model
Het GRIMM model, Gradual Release of Responsibility Instruction Model (Pearson & Gallagher, 1983) is een variant van het directe instructiemodel. Dit model is goed te gebruiken tijdens een les begrijpend lezen.
Allereerst neemt de leerkracht verantwoordelijkheid, door na een introductie te laten zien hoe hij, als goede begrijpend lezer, complexe denkprocessen uitvoert. De leerkracht moet laten zien hoe deze processen werken door de leerlingen een kijkje te geven in het hoofd van de leerkracht. Dit kan door modeling, hardop voordoen wat zich afspeelt in het hoofd (demonstrerend voordoen). Hierna gaan de leerlingen onder begeleiding, zelf aan de slag met het toepassen van leesstrategieën (het begeleid oefenen), vervolgens gaan de leerlingen samenwerken, waarna de leerlingen uiteindelijk zelfstandig gaan verwerken. Bij een begrijpend lezen les is het belangrijk dat iedere les, in mogelijk een afwijkende volgorde, alle lesfases worden doorlopen. Als team hebben wij hierbij afgesproken dat een dergelijke les 45 minuten duurt.
Lesdoel en leesdoel
Voorafgaand aan begrijpend lezen in de klas bespreken wij met de leerlingen niet alleen het lesdoel (het doel dat de methode stelt wanneer het een methodeles betreft), maar ook het leesdoel. Een leesdoel helpt de lezer bepalen waarom hij/zij een tekst gaat lezen, hoe hij/zij een tekst gaat lezen, wat hij/zij na het lezen van de tekst gaat doen. Wij vermelden zowel het lesdoel als het leesdoel op het bord en proberen hierbij ook aan te geven welke stappen we deze les gaan volgen om de genoemde doelen te behalen.
Het is echter niet zo dat we pas vanaf groep 4 bezig zijn met begrijpend lezen. Vanaf het moment dat leerlingen bij ons op school komen wordt er gewerkt aan begrijpend luisteren.
- Wordt er op jouw school ook bewust aandacht gegeven aan begrijpend luisteren?
- Welk lesmodel gebruiken jullie voor lessen begrijpend lezen?
Naast methodelessen zijn natuurlijk deze verhaaltjes ook erg leuk om te begrijpen bij begrijpend lezen in groep 3 en 4
Literatuur
Bloois, A. & Redert, A. (2018) Reader Begrijpend lezen en luisteren. Resultaten verhogen
Marzano, R. J., Pickering, D., & Heflebower, T. (2011). The highly engaged classroom. Bloomington, IN: Marzano Research.
Pearson, P. D. and M. C. Gallagher (1983) The Instruction of Reading Comprehension. Contemporary Educational Psychology, 8 1983
Afbeelding: Beautiful little girl with the books. Door Jeka
