Wat is de zin en onzin van onderzoekend en ontwerpend leren? Hoe kun je daarmee meer uit Wetenschap & Techniek op je school halen? Op het Techniektrofeest op 27 juni in Amersfoort heb ik daar veel over opgestoken. Én een heleboel nieuwe ideeën opgedaan.
De feestmiddag was georganiseerd rondom de uitreiking van de TechniekTrofee voor het beste voorbeeld van Wetenschap & Techniek-onderwijs op de basisschool en de Inspiratieprijs voor het beste idee op dat gebied. Ik was ervoor uitgenodigd en had er zin in, zoals je hier kunt lezen.
Voorzitter van de jury was wetenschapsjournalist Diederik Jekel, bekend van onder andere De Wereld Draait Door, Dreamschool en ja, Wie is de mol?;). Hij praatte de middag vol energie aan elkaar, ik heb echt genoten van zijn presentatie. We moeten af van leerlingen alleen maar specifieke kennis bijbrengen, legde hij uit, want de ontwikkelingen gaan zo hard dat veel kennis veroudert waar je bijstaat. Daarom kun je leerlingen beter bijbrengen hoe ze kennis en vaardigheden opdoen.
Hij sprong op de bres voor spelend leren, iets wat mij helemaal past bij hoe ik graag les geef. Naast de kennisoverdracht natuurlijk die ook belangrijk blijft.
21st century skills
Steeds meer basisscholen zijn bezig met Onderzoekend en Ontwerpend leren. Want als kinderen zelf op onderzoek uitgaan en experimenteren, ontwikkelen ze spelenderwijs alle 21st century skills. Van kritisch denken tot samenwerken en van probleemoplossend vermogen tot IT-vaardigheden.
Zin en onzin van onderzoekend en ontwerpend leren
Is dat zo? Daarover sprak Johannes Visser, journalist van De Correspondent en voormalig leraar Nederlands. Zelf had hij geweldige ervaringen met leerlingen die, eenmaal uitgedaagd met vrije opdrachten, boven zichzelf uitstegen. Maar dat gebeurt niet bij elke leerling vanzelf, had hij ook gezien. Onderzoekend & Ontwerpend leren vraagt veel van leerkrachten: je moet continu feedback geven, goed in de gaten houden voor wie opdrachten moeilijk of juist te makkelijk zijn, welke leerlingen je het nog een keer voor moet doen en wie je het beste met rust kan laten. Doe je dat goed, dan kan Onderzoekend & Ontwerpend prachtige resultaten opleveren.
Structuur in het proces
Hij gaf dus vooral mee dat je veel structuur moet geven in het proces van onderzoekend leren. Hij vergeleek het met topsport: je wordt alleen goed door ontzettend veel te oefenen met continue feedback van een trainer, in dit geval de leerkracht. En: het mag ook soms mislukken.
Wetenschap
Sanne Dekker, neuropsycholoog en hoofd van het Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit gaf hier tips voor, onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek.
Ze liet allerlei positieve effecten zien: op de inhoudelijke kennis van leerlingen, hun motivatie, geheugenopslag, op vaardigheden zoals organiseren en samenwerken, op inzicht in hoe kennis tot stand komt. Maar uit onderzoek blijkt ook dat het succes van Onderzoekend & Ontwerpend leren staat of valt met de begeleiding door de leerkrachten. Maar hoe pak je dat aan? Voor ons is het ook allemaal nieuw. Wat ik een handige tip vond, was om het vragenmachientje te gebruiken bij de les om met je leerlingen te achterhalen of een vraag een goede onderzoeksvraag is. Ze vertelde hierbij dat het goed is om uit te gaan van de vragen die bij kinderen leven. Ze zijn van nature nieuwsgierig. Zet het vragenmachientje dan in om te kijken of het ook een goede onderzoeksvraag is en of ze de vraag eventueel kunnen aanpassen.
Voeg theater toe
Diederik Jekel had een mooie tip om leerlingen nieuwsgierig te maken naar dingen waarin ze niet op voorhand al geïnteresseerd zijn: zoek de emotionele link. Voeg er theater aan toe. Dan máák je het leuk. Als voorbeeld liet hij een filmpje zien van een meisje dat een gehoorimplantaat in krijgt. Ze is al 20 jaar doof, vertelde hij erbij, en heeft haar kinderen nog nooit horen praten. En kijk wat er gebeurt: nu realiseert ze zich wat dit hulpmiddel voor haar betekent. Als je het zo brengt, willen leerlingen opeens wél weten wat voor techniek daarachter zit.
Wetenschapsquiz
Tijd om ons zelf ook te laten ervaren hoe leuk Wetenschap & Techniek is, en om onze kennis te testen. We gingen een wetenschapsquiz doen. Het ging er spectaculair aan toe heb ik me laten vertellen, zelf zat ik te kolven, ook een knap staaltje techniek ;).
Tijdens de quiz kwamen allerlei proefjes langs waarvan je er sommige heel makkelijk in je eigen klas kunt uitvoeren. Zoals: wat valt sneller naar beneden, een volle of een lege colafles? En als je een magneet doormidden zaagt, hou je dan een plus- en een minpool over, of krijg je twee nieuwe magneten? En wat is het grootste aantal eieren dat je niet kunt kopen als er alleen maar doosjes met 6, 9 of 20 eieren verkrijgbaar zijn? Ik ben benieuwd naar jullie antwoorden!
Winnaars TechniekTrofee
Het officiële programma eindigde met de prijsuitreiking door de jury en Ria Westendorp van het ministerie van OCW. De Inspiratieprijs ging naar OBS ’t Palet in de Schilderswijk in Den Haag. Daar werken ze met thema’s waarbij de verschillende vakdocenten samenwerken, en waarbij leerlingen zelf ideeën indienen en zelfs workshops geven. Zo leren ze bijvoorbeeld solderen, naaien en programmeren. Voor scholen die ook aan de slag willen, heeft ICT-coördinator Maarten Schoemaker één gouden tip: “Begin gewoon en durf op je bek te gaan. Je moet de ruimte krijgen om te koken, en dan kan er ook weleens iets vies’ op tafel komen. Van je fouten leer je het meest.”
SBO De Reis van Brandaan in Eindhoven sleepte de TechniekTrofee in de wacht. Op die school hebben leerlingen vaak te maken gehad met tegenslagen. Met Wetenschap & Techniek doen ze succeservaringen op, en daardoor krijgen ze zichtbaar weer zelfvertrouwen. Heel mooi. Het lesprogramma ontwikkelen de leerkrachten samen. Om te zorgen dat dit op een gestructureerde en effectieve manier te doen, helpt het dat techniekcoördinator Lianne Bonte een speciale opleiding heeft gevolgd aan de Hogeschool InHolland. Ook een goed idee.
En nu zelf aan de slag
Veel stof om over na te denken dus. Er zijn verschillende knooppunten voor de wetenschap, onderverdeeld in regio’s. Mijn regio, Utrecht, heeft er bijvoorbeeld ook een. Hier vind je een duidelijk stappenplan om die benodigde structuur in de lessen ontwerpend en onderzoekend leren te krijgen. Dat wil ik zeker eens uitproberen in mijn klas volgend schooljaar!
We kregen ook allemaal een Inspiratiemap mee, waarin TechniekTalent.nu een heleboel leuke en makkelijk uitvoerbare lesideeën heeft samengebracht die uit de inzendingen naar boven zijn gekomen. Compleet met instructies en tips. Van ‘Hoe maak je je eigen kerstboom?’ tot ‘experimenteren met tuinkers’. Wil je deze map met lesvoorbeelden ook – maar dan digitaal? Vraag ‘m dan hier gratis aan.
Dit is een #jufmaikeadd