En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? Wat een lange titel voor een boek! Maar wel pakkend, wat willen leerkrachten dat graag: gewoon lesgeven! Waar gaat het over en wat vind ik van het boek?
Ik was bij de presentatie van het boek En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? Een kwaliteitsaanpak voor scholen, op het Pica congres. Wat een mooi moment toen het boek door de schrijvers, Eva Naaijkens en Martin Bootsma, uitgereikt werd aan (toen) de frontmannen van PO in actie: Jan van de Ven en Thijs Roovers.
En als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? Recensie
Ik vloog door het boek, het leest heel makkelijk weg en is duidelijk! Een must-read voor elke leerkracht, maar vooral voor elke schoolleider.
Toch heeft de recensie even op zich laten wachten. Ik stoeide ermee, de reden lees je onderaan dit blog.
De opbouw van het boek
In de inleiding wordt beschreven waarom de schrijvers het boek wilden schrijven en uitbrengen. Hun kwaliteitsaanpak en hun visie op onderwijs is heel helder en werkt tot in de puntjes door in hun school, de Alan Turingschool.
Ze zien een sterke beweging in het onderwijs naar het terugpakken van de regie door leerkrachten. Met dit boek en dus deze aanpak maken scholen tijd en ruimte voor leerkrachten om hun vakmanschap te ontwikkelen. Volgens de schrijvers is dit de kern van het onderwijs en ook voorwaarde om goed onderwijs te geven.
Dit klinkt mij uiteraard als muziek in de oren. De hoge werkdruk in het onderwijs zorgt er vaak voor dat ik het gevoel heb te weinig tijd te hebben voor de voorbereiding van mijn lessen en om mezelf verder te ontwikkelen. Ik was dus heel benieuwd naar dit boek!
De hoofdstukken
Het boek start met de theoretische basis: de uitleg van de kwaliteitsaanpak Enigma. Vervolgens leggen ze uit hoe ze leraren op hun school tijd en ruimte geven om zich te ontwikkelen. Het hoofdstuk erna gaat over hoe je je vakmanschap kunt verbeteren.
De ambitie- en kwaliteitskaarten zijn een belangrijk middel om de werkdruk te verlagen. De kaarten worden duidelijk uitgelegd en zijn ook als voorbeeld erin opgenomen.
Vervolgens lees je over de implementatie van de kwaliteitsaanpak. Ten slotte is er een afsluitend hoofdstuk waarin de centrale rol van de schoolleider nog eens benadrukt wordt.
Hoofdstuk 1: tijd voor een nieuwe aanpak
Het eerste hoofdstuk is helder: er zijn zorgen over het onderwijs. Ervaren werkdruk, papieren tijger, uitval startende leerkrachten, onduidelijkheid curriculum, passend onderwijs, kwaliteit van leiderschap en een professionele organisatie, er ligt nogal wat op ons bordje. Deze tijd vraagt dus om een nieuwe kwaliteitsaanpak waarbij het primaire proces centraal staat. Gewoon goed lesgeven dus. De Enigma-kwaliteitsaanpak is hier de basis voor en wordt duidelijk uitgelegd in dit hoofdstuk. Het gaat uit van vier punten: waarde, waardestroom, eenvoud en autonomie. Bijvoorbeeld door weinig vergadering, maar wel zinvol overleg. Goede ritmes en routines. En professionaliseren van leerkrachten.
Hoofdstuk 2: een school zonder werkdruk
Deze titel prikkelt natuurlijk enorm; een school zonder werkdruk, kan dat? Niet vergaderen om het vergaderen, maar alleen over pedagogische en didactische onderwerpen. Mededelingen komen per mail. Ook organisatorische zaken gaan buiten de vergadering om. Het Sinterklaasfeest wordt bijvoorbeeld georganiseerd door een aantal leerkrachten die een draaiboek rondsturen. Dit draaiboek wordt elk jaar aangepast op kleine puntjes. De kwaliteitskaarten vervangen de notulen en worden jaarlijks geëvalueerd en bijgesteld.
Er wordt pas iets nieuws gestart als de activiteiten afgerond of verankerd in het onderwijs zijn.
Hoofdstuk 3: vakmanschap
De leraar centraal start het hoofdstuk mee. Voor mij: BAM! Daar draait het inderdaad om. Ons vakmanschap maakt het onderwijs. Door oefening kun je steeds beter worden, maar dan moet je daar wel tijd voor krijgen. Om je verder te ontwikkelen kun je ook expert-leerkracht worden. Zij hebben veel impact op het leren en de resultaten van de leerlingen en helpen dan ook de andere leerkrachten om nog beter te worden.
Hoofdstuk 4: Bouwen aan de organisatie
Dot hoofdstuk betreft een heldere uitleg van de kwaliteitskaarten. Wat ik vooral heel prettig vind is de korte en bondige omschrijving. Ook in de activiteitenkaarten. Onderwijzers willen nog wel eens een tig pagina’s tellend draaiboek voor feesten schrijven, maar is dat nou echt nodig? De kaarten zijn er ook voor ouders, zodat zij ook goed op de hoogte gehouden worden. Een goede communicatie is natuurlijk heel belangrijk!
Hoofdstuk 5: Invoeren van de kwaliteitsaanpak
Zoals de titel aangeeft lees je hier hoe je Enigma kunt inzetten in je eigen schoolpraktijk. Logischerwijs moeten hier veel collega’s bij betrokken worden, zoals de leerkrachten zelf, IB en schoolleiding. De eerste stap is het helder beschrijven van de visie, waar, wat mij betreft, het hele team bij betrokken moet zijn.
Hoofdstuk 6: Alleen slopen als je iets beters kunt opbouwen
Dit korte hoofdstuk is voornamelijk voor de schoolleider: tips om het proces van verandering goed in te zetten. Focus op wat werkelijk belangrijk is. Laat leerkrachten hierover meedenken en kies dan een aantal pijlers waar je je als school op richt.
Lees meer over het boek op de site van Enigma.
Goed voor elkaar zorgen
Voorwaarde voor goed onderwijs, zoals ook in het boek staat, is actieve empathie. Goed voor elkaar zorgen en jezelf verplaatsen in de behoeften en gevoelens van de ander.
Ik sta te popelen om op zo’n school te kunnen werken. En hopelijk heb ik dat nu gevonden.
De vorige school waar ik werkte nam veel van de Enigma aanpak over, zoals werken in PLG’s, Lesson Study en een aantal kwaliteitskaarten. Toch miste ik iets, namelijk de zorg voor de leerkracht.
Dit punt is waarom ik stoeide met de recensie. In hoofdstuk twee staat een stukje over informeel ontmoeten. Er moet ook tijd zijn om elkaar te ontmoeten en samen een lolletje te maken en elkaar te ondersteunen. Hier vond ik weinig tijd voor bij ons op school door het werken in PLG’s. Elke week een uur in een groep waarin we van alles bespraken en ons onderwijs verbeterden door bijvoorbeeld lesson study. Maar wat mij betreft niet goed uitgewerkt, waardoor de werkdruk enorm bleef en we ook niet dat konden bereiken wat we wilden. Zo kregen we geen tijd om bij elkaar in de klas te kunnen kijken en bleef het werk voor de klas opstapelen, want daar kwam ik, met maar twee dagen per week werken, weinig aan toe. Hoe kun je jezelf verbeteren als je te weinig tijd hebt om aan de basis te werken?
Waar zeg jij wel eens nee tegen?
Mijn hoop is dus dat de schrijvers een nieuw boek uitbrengen waarin ze laten zien hoe zij de zorg voor de leerkrachten hebben geregeld. Een praktisch boek dus dat laat zien hoe ze leerkrachten de tijd geven om goed voor elkaar te zorgen en te leren van elkaar. Kan dat?
Koop het boek hier.
