Executieve functies: Het werkgeheugen

Planning en priorisering: executieve functies

(Door Judith) Executieve functies, er wordt de laatste tijd veel over geschreven en gesproken. In een vorige blog is uitgelegd wat executieve functies zijn en is het werkgeheugen besproken. In dit blog bespreek ik planning en priorisering. Wat is het en hoe kun je het trainen? 

Planning en priorisering

Bij deze executieve functie gaat het over het vermogen om een plan te bedenken waarmee je doelen kunt verwezenlijken of een taak kunt voltooien. Ook gaat het om het vermogen om te beslissen wat er belangrijk is en wat er kan wachten. Wij volwassenen gebruiken deze vaardigheid wanneer we gaan klussen. Je maakt een planning wat er wanneer moet gebeuren, zo moet je eerst zorgen dat je de knieschotten hebt leeggehaald voordat de nieuwe dakkapel geplaatst kan worden. Mensen die moeite hebben met het vaststellen van prioriteiten hebben moeite met het maken van een tijdschema.

Leerlingen met problemen op het gebied van plannen en prioriseren hebben vaak de volgende problemen:

  • opdrachten niet kunnen opdelen in deeltaken
  • moeite met het maken van een huiswerkplanning
  • moeite om dingen op tijd af te hebben
  • niet in kunnen schatten hoeveel tijd iets inneemt
  • niet weten waar ze moeten beginnen

Wat kun je verwachten bij welke leeftijdscategorie?

Bij jonge kinderen maken wij als volwassenen een planning en presteren we de taak in kleine deeltaken die het kind stap voor stap moet uitvoeren. Wanneer kinderen ouder worden is het maken van een planning steeds belangrijker. Op school gaat dit steeds meer een rol krijgen bij het organiseren van een spreekbeurt, werkstuk of het leerwerk. Vaak helpen leerkrachten of ouders hierbij door het werk samen met het kind op te delen in kleinere (overzichtelijke) deelstappen.

Wanneer kinderen op de middelbare school zitten, verwachten we dat leerlingen zelf moeten kunnen plannen en prioriseren.

Lees ook: EXECUTIEVE FUNCTIES: HET WERKGEHEUGEN

Planning en priorisering trainen

Plannen en prioriseren kan op verschillende manieren getraind worden, zowel thuis als op school.  Bij het maken van een werkstuk kunnen leerkrachten of ouders kinderen helpen door het werkstuk op te delen in deelstappen. In groep zeven kun je bijvoorbeeld stellen dat er per week één hoofdstuk af moet zijn.

Een andere mogelijkheid om dit te trainen is om de deelstappen voor kinderen inzichtelijk te maken. In januari stond er op de site van het RTL nieuws een artikel over scrummen. Hierbij worden taken opgedeeld in kleine stapjes en kunnen kinderen zelf controle houden over hun proces. Wanneer een kind klaar is met zijn of haar taken kan het zelfs extra voorleestijd verdienen. Mijn oudste dochter vond het erg leuk om te gebruiken thuis bij het naar bed gaan en mijn duo-collega heeft deze techniek ook al een aantal keren toegepast in de groep tijdens een vrijdag-afmaakdag. De kinderen waren erg enthousiast.

Een andere methodiek om kinderen om te leren gaan met plannen en prioriseren is de Beertjes van Meichenbaum. Middels deze beertjes (of andere figuren, het internet biedt verschillende karakters die allen werken volgens dezelfde methodiek) gaat het kind aan de slag middels 4 fases:

  1. Wat moet ik doen?
  2. Hoe ga ik het doen?
  3. Ik doe mijn werk
  4. Hoe heb ik het gedaan: Ik kijk mijn werk na, wat vind ik ervan?

Bij deze methodiek wordt niet alleen het aanpak gedrag getraind, maar wordt er ook veel aandacht besteed aan evaluatie.  Aan de hand van de vraagstelling en het werkplan wordt gecontroleerd of de oplossing correct is, maar het kind leert ook van de eigen fouten door na te denken over het eigen werk.

Bekijk ook: 

Uitgelichte foto: Shutterstock

Bronnen

Zon, A. van (2017) Het kind aan het stuur. Executieve functies; het ontwikkelen van zelfsturing. Kind en ontwikkeling.
Dawson, P. & Guare, R. (2019) Executieve functies bij kinderen en adolescenten. Een praktische gids voor diagnostiek en interventie. Amsterdam, Nederland: Hogrefe
Cooper-Kahn, J. & Foster, M (2014) Executieve functies versterken op school. Een praktische gids voor leerkrachten. Amsterdam, Nederland: Hogrefe
Dawson, P. & Guare, R. (2009) Slim maar… Help kinderen hun talenten benutten door hun executieve functies te versterken.  Amsterdam, Nederland: Hogrefe