(Door Deveney) Filosoferen laat kinderen denken, redeneren, luisteren, vragen stellen, hun ideeën uiten en meningen formuleren. Daarnaast is het goed voor de taalontwikkeling van kinderen en leert de leerkracht de leerlingen (of als ouder je eigen kind) beter kennen. Filosoferen is niet alleen erg leerzaam, maar ook nog eens hartstikke leuk! Vandaag een aantal tips om te filosoferen met kinderen vanaf vier jaar in de klas (en thuis).
De eerste keer filosoferen
Wanneer je de eerste keer met kinderen gaat filosoferen, is het fijn om even met de kinderen te bespreken wat filosoferen is. Het is hierbij belangrijk dat de kinderen weten dat er bij filosoferen geen goed of fout is. Er kunnen dus geen foute antwoorden gegeven worden, waardoor leerlingen alles kunnen zeggen. Ook mag jij als volwassene geen mening hebben. Laat alles vanuit de kinderen komen!
Het vragenpotje
Een eenvoudige manier om met filosoferen te beginnen is om samen met de leerlingen een vragenpotje te maken. Leg van tevoren een aantal gekleurde stroken papier, een schaar, een stift en een potje klaar. Je kan bijvoorbeeld een lege jampot (of zo’n fijne grote pot waar groente inzit) gebruiken die de leerlingen mooi kunnen versieren. Vervolgens is het aan de kinderen om vragen te bedenken; vragen waarvan zij altijd al het antwoord hadden willen weten. Bij filosofische vragen wordt er niet om feiten gevraagd, maar het zijn vragen waar eigenlijk geen pasklaar antwoord op is. Een voorbeeldvraag is: ‘Van wie is de wereld?’ Gebruik het potje als korte les of als tussendoortje, waarbij je af en toe met de leerlingen 1 á 2 vragen beantwoord.
Ik heb dit vragenpotje gemaakt met mijn kleuterklas. Hierbij heb ik minder gelet op of de vragen wel filosofische vragen waren, omdat de leerlingen minder kennis hebben. Heel leuk vond ik de vragen: ‘Waar komen baby’s vandaan?’ en ‘Waarom moeten wij naar school?’ Hier hebben we vervolgens samen over gepraat. Erna heb ik het potje een mooi plekje in het lokaal gegeven, zodat ik het er later bij kon pakken als er bijvoorbeeld tijd over was.
Lees ook: MEERVOUDIGE INTELLIGENTIES: 8 MANIEREN OM KNAP TE ZIJN
Filosoferen naar aanleiding van een prentenboek
Een filosofieles kan ook worden gegeven naar aanleiding van een mooi prentenboek. Veel prentenboeken sluiten aan bij onderwerpen waarover gefilosofeerd kan worden. Bij het prentenboek ‘Tim op de tegels’ kan bijvoorbeeld gefilosofeerd worden over regels. Andere goede onderwerpen om over te filosoferen zijn: Dieren, wat is echt (en wat nep), geluk, goed en slecht, de tijd, waarheid, vrijheid, gelijkheid, vriendschap, identiteit en kunst.
Ik heb in mijn kleuterklas gefilosofeerd naar aanleiding van het prentenboek ‘De prinses en het geluk’ (van Ikea; ik kan helaas niet terugvinden of het boek nog bij Ikea verkocht wordt, maar wellicht is het tweedehands te vinden!). Dit boek zou ook nog goed gebruikt kunnen worden in groep 3. Het boek bevat mooie prenten, redelijk veel tekst en zoals de titel al zegt, staat het thema geluk centraal. In het boek gaat prinsesje Klara op zoek naar het geluk voor haar vader de koning. Klara’s zoektocht vindt plaats door heel het sprookjesbos, totdat aan het einde van het verhaal blijkt dat het geluk van de Koning dichter bij was dan ze dachten. Naar aanleiding van het boek hebben wij gepraat over wat geluk is en wat de kinderen gelukkig maakt. Aan het einde van de les heb ik voor elk kind op een strookje geschreven wat hem of haar gelukkig maakt. Deze hebben we in een mooi doosje gedaan om te bewaren, zodat we er af en toe naar konden kijken om ons te herinneren aan ons geluk.
Lees ook: WINNEN: VRAAG MAAR! EEN VRAGENSPEL VOOR OUDER EN KIND
Praatprikkels
Om mij meer te verdiepen in filosoferen met kinderen heb ik ‘Praatprikkels’ en ‘Praatplaatjes’ aangeschaft. Praatprikkels zijn kaartjes met filosofische vragen die zijn ontwikkeld voor kinderen vanaf zes jaar. De kaartjes kunnen zowel in de klas als thuis worden gebruikt. Op de kaartjes staan vragen als ‘Worden giraffen blij van een mooi uitzicht?’ en ‘Kun je op school vrij zijn?’. Ook kunnen er gratis kaartjes bij gedownload worden, waarop speciale vragen staan om door te vragen.
Praatplaatjes
Praatplaatjes zijn kaarten die speciaal ontwikkeld zijn om te filosoferen met jonge kinderen vanaf vier jaar. Deze zijn dus goed in te zetten in groep 1/2, maar ook thuis. De set bevat 50 kaarten met 48 onderzoeksvragen. Deze onderzoeksvragen worden aangevuld met graafvragen, waardoor er dieper op het thema kan worden ingegaan. Bij de set wordt een korte duidelijke gebruiksaanwijzing gegeven, waarin drie leuke werkvormen worden gegeven om de praatplaatjes in te zetten met de kinderen. Zo kun je de praatplaatjes op zichzelf gebruiken, maar kun je ze ook combineren door de in te delen in categorieën of door ze op een bepaalde volgorde te leggen. Je zou kinderen ook een verhaal kunnen laten bedenken naar aanleiding van een plaatje of plaatjes met elkaar kunnen vergelijken.
Nog meer tips om te filosoferen met kinderen? Laat ze achter in een reactie!