Burn-out voorkomen in het onderwijs

Burn-out voorkomen in het onderwijs

Ruim een kwart van alle leerkrachten en docenten in het onderwijs heeft burn-out klachten. Dat is een enorm percentage en wordt helaas alleen maar hoger. Uit onderzoek blijkt dat leerkrachten die hun autonomie opeisen veel minder klachten krijgen. Wat kun je zelf doen om een burn-out te voorkomen in het onderwijs? En wat heb ik hiervoor gedaan?

Ik heb zelf nooit burn-out klachten gehad, ik denk dat ik dit altijd voor heb kunnen zijn door bepaalde keuzes te maken. In 2012 stapte ik naar een psycholoog voor, zo hoopte ik, een quick fix. Ik had last van een quarter life crisis. Ik werkte fulltime in een kleuterklas ergens in Utrecht, maar het liedje van Doe maar speelde door mijn hoofd: Is dit nou alles? Ik vond het werken als leerkracht best prima, maar wilde meer, had ambities, maar wist niet zo goed hoe en wat.

Het was toen dat ik voor het eerst in aanraking kwam met mindfulness, waar ik nu zelfs een opleiding in volg. Ik ontdekte dat ik meer wilde, ik moest iets met mijn ideeën. De website jufmaike.nl werd geboren en dat heeft me gered. Ik leerde daardoor waar mijn passie ligt, namelijk bij het schrijven over onderwijs en dat delen met de buitenwereld. Het bouwde zich enorm uit zodat ik er later ook mijn beroep van kon maken.

Burn-out voorkomen in het onderwijs

Zakelijk leerkrachten

Deze term, zakelijk leerkrachten, is bedacht door Ingrid. Het is precies hoe je een burn-out kunt voorkomen. Onderzoekers van de Nyenrode Business Universiteit ontdekten dat de kans op burn-out enorm verkleinde als docenten en leerkrachten meer autonomie opeisten en meer vrijheid namen in het onderwijsproces, lees hier meer over het onderzoek.

Autonomie en controle zijn volgens de universele psychologie belangrijke behoeften voor het algehele welzijn van de mens. We willen onze eigen situatie kunnen beïnvloeden, zo ook in de klas en binnen onze school.

Hoe dan?

Maar hoe kun je dan “zakelijk leerkrachten”?

  1. Doe niet alle administratie. Maak keuzes wat je wel echt moet doen, maar laat ook veel werk liggen, negeer het. En als je het dan wel doet, maak de teksten zo kort mogelijk. Je hoeft geen epistels te schrijven over Jantje dit en Pietje dat, echt niet.
  2. Probeer uit. Ga naar buiten om les te geven, draai je lessen eens om, doe projecten, maar durf te experimenteren!
  3. Blijf leren. Check bijvoorbeeld eens op Twitter wat evidence informed lesgeven is en wat je hiervan in kunt zetten in je eigen praktijk.
  4. Lees je in. Als je vakliteratuur en/of artikelen over je vak leest, kun je ook met goede argumenten komen waarom je iets wel of juist niet wilt doen. Wist je bijvoorbeeld dat je geen groepsplannen hoeft te schrijven? Nee, echt niet!
  5. Ga in gesprek. Het belangrijkste om zaken gedaan te krijgen: geef aan wat je wel en ook wat je niet wil.

De gelukkige leraar

In mijn boek De gelukkige leraar lees je hoe je zelf je vak en je professionaliteit als leerkracht terugpakt.

Richt je op het lesgeven

Je hoort het van bijna alle leerkrachten: “Ik vind het heerlijk om les te geven, maar al die rompslomp eromheen, dat is zwaar!” Zorg dus ook dat je je richt op je hoofdtaak: lesgeven! Zodat je niet in die burn-out raakt.  Ja, je mag nee zeggen tegen een heleboel taken. Ja je mag keuzes maken voor jou en en je klas. Nee, je hoeft niet alles te doen, het werk is toch nooit af. Je kunt altijd bedenken: moet jij dit nu doen?

MOET het überhaupt wel echt gebeuren, of kun je het skippen?
Moet JIJ het wel echt doen? Kan het ook door iemand anders gedaan worden?
Moet het wel NU gebeuren? Is het echt een noodzaak dat het nu gebeurt of kan het ook later?
Moet je DIT wel echt doen? Is er niet iets anders dat er moet gebeuren? Of moet er eerst iets anders gedaan?
Moet jij dit nu DOEN? Is het iets dat echt moet, of is het iets dat je wellicht ooit eens wilt doen?

Met de cursus Werkdrukverlichting leer je precies de taken te prioriteren en weet je wat je wel, maar ook juist niet hoeft te doen. Je start altijd vanuit je hoofddoel: goed lesgeven aan de kinderen.

Laad goed op

Om een burn-out te voorkomen in het onderwijs is het heel belangrijk dat je goed kunt ontspannen. Dat betekent dus niet urenlang scrollen op Pinterest naar picture perfect lokalen, maar iets te doen waardoor je brein ontspant. Sporten, lezen, afspreken met vrienden, goed (en minstens 7,5 uur) slapen, naar buiten, noem het maar op. Opladen doe je niet alleen in de vakanties, maar ook in je vrije avonden (ja die kun je echt hebben in het onderwijs) en in het weekend. Zelfs tijdens schooldagen is pauze nemen super belangrijk om je batterij op te laden, maar ook om erna efficiënter te kunnen werken. En dus betere keuzes te maken wat je autonomie bevordert en dus een burn-out voorkomt.

Twijfel je?

Heb je last van angsten, piekeren, slapeloosheid, lichamelijke klachten, vermoeidheid, concentratieverlies, emotionele buien en kun je niet goed tegen lawaai en drukte? Bekijk hier de klachten die je kunt hebben. Ook al zijn deze klachten in jouw ogen niet zo groot? Trek dan zeker aan de bel bij je directeur en/of de huisarts. Voorkomen van een burn-out is natuurlijk veel beter dan het genezen!

Ervaringsverhaal van Helga

(Door Helga) Een tijdje geleden kreeg ik de vraag “hoe herken je nou een burn-out bij jezelf?”
En weet je wat raar is… een burn-out is vaak moeilijk te herkennen bij jezelf.  We gaan weer even terug in de tijd.

KUN JE EEN BURN-OUT WEL HERKENNEN?

Ik heb deze niet herkent bij mezelf. Vaak weet je het zelf niet, mensen uit je omgeving zien de signalen. Maar je verzint elke keer een reden waarom dat zo is. Je wordt een meester in het verzinnen van smoesjes en excuses. Ook ik had er wel een aantal:

  • “Ik ben moe, maar ik heb het ook druk gehad”.
  • “Ik voel me niet zo goed, maar de griep heerst dus logisch dat ik misselijk ben”.
  • “Maar ik mopper toch niet zoveel, ik heb gewoon mijn dag niet”.
  • “Ik word ’s nachts wel een aantal keer wakker, maar ik slaap verder wel goed”.

Zoals je leest komt die ‘maar’ wel heel vaak terug!

HOE KWAM IK ERACHTER DAT IK EEN BURN-OUT HAD?

Er gebeuren vanzelf dingen waardoor je het je realiseert. Er gaat tijd overheen voor je het in de gaten hebt. Als je het in de gaten hebt, ben je vaak te laat en zit je er middenin. Bij mij vroeg iemand “gaat het wel goed met je?”. Op dat moment zei ik in plaats van altijd maar ‘ja’ een keer ‘nee’. En dat was het keerpunt! Toen gingen de ogen bij me open en kon ik gewoon niet meer. Ik werd geleefd en was iemand die ik niet wilde zijn. Het tempo van het leven kon ik niet meer bijhouden. Het gevoel hebben van overal maar achteraan hobbelen. Totdat ik mezelf helemaal verloor en het helemaal niet meer wist “wat wil ik nou en wie ben ik?”. Ik kwam erachter dat ik wel veel ballen in de lucht hield…totdat er eentje op de grond viel en nog een. Uiteindelijk vielen ze allemaal op de grond. Er was geen ontkomen meer aan. Geen smoesjes meer maar aan de gang met mezelf!

WAARDOOR HEB IK DIE BURN- OUT GEKREGEN?

Er zijn risicogroepen die eerder een kans hebben om een burn-out te krijgen. En ja, daar hoorde ik ook bij. De perfectionist die ik ben wilde alles en voor iedereen goed doen. Ik ging maar door want opgeven dat kan niet. Dat is stom en was in mijn ogen geen optie. Ik wilde geen schuldgevoel krijgen en dat nare gevoel van falen. Ik heb een enorm doorzettingsvermogen en ging er vol voor. Met veel passie doen waar je hart ligt. In het onderwijs werken hoorde daarbij. Ik beet me erin vast. De doelen die ik wilde halen waren niet reëel en ik legde de lat te hoog voor mezelf. Met als gevolg elke keer een teleurstelling omdat het niet gelukt was. Altijd maar ´ja´ zeggen terwijl ik eigenlijk ´nee´ bedoelde. Ik rende me in het rond om aan de verwachtingen en eisen van een ander te voldoen. Ik dacht niet aan mezelf, dat was niet zo belangrijk. En in al deze dingen schuilt het gevaar…

EN DAN… ALS JE HET WEET?

Ik heb meteen een afspraak gemaakt met de huisarts en die heeft me doorverwezen naar een psycholoog. Het was iets wat ik echt niet alleen kon oplossen. Door hulp van de psycholoog is mijn leven veranderd en ben ik een andere weg ingeslagen. Ik ben de dingen in een heel ander perspectief gaan zien en heb een andere kijk op mijn leven gekregen. Bij mij heeft de psycholoog cognitieve gedragstherapie toegepast en dit heeft enorm geholpen. Gedachten kunnen je het vaak zo moeilijk maken! Denk problemen om en zorg ervoor dat gedachten je gaan helpen.

DE PERIODE NA DE BURN-OUT

Ik heb bewuste keuzes gemaakt en leer steeds beter mijn grenzen aangeven. De grootste keuze is geweest om het onderwijs uit te gaan en te beginnen met mijn eigen praktijk. Ik vond werken met kinderen heel belangrijk en dat kan ook op andere manieren. Ik heb geleerd mogelijkheden en kansen te zien. In het begin is het moeilijk om nee te zeggen, maar je wordt er steeds makkelijker in. Wat ik nu doe en onderneem past veel beter bij mij. Niet meer moeten, lage werkdruk en daardoor veel minder stress. Ik heb voor mezelf en mijn gezin gekozen. Genieten van de meest kleine dingen en momenten en plezier hebben in wat ik is het belangrijkste. Waren die keuzes makkelijk? Nee, helemaal niet, maar wel zo nodig. De burn-out heeft me gebracht waar ik nu ben en wil zijn: een heel gelukkig en tevreden mens. Tjee… wat hou ik van mijn gezin! Dank jullie wel voor de steun en liefde in die moeilijke tijd.

VAARWEL BURN-OUT?

Ik ben er bovenop gekomen, maar hij staat altijd om de hoek te wachten. Nu ga ik echt voor mezelf zorgen, want dan kan ik ook goed voor anderen zorgen. Ik ga mijn grenzen aangeven en dus ook wel eens nee zeggen. Niet omdat ik het niet wil, maar omdat het op dat moment niet bij me past of ik het gewoon niet kan. Ik ga bij de dingen die ik doe en onderneem mijn best doen, want meer kan ik niet doen. Daarbij vraag ik af en toe om hulp want er zijn gewoonweg dingen die ik niet alleen kan doen of oplossen.

WAT WIL IK MEEGEVEN?

Nee, het is geen falen! Het is lef tonen, dapperheid en moed.
Denk je dat je een burn- out hebt, neem altijd contact op met de huisarts en praat erover met iemand die je vertrouwt. En weet… het komt allemaal weer goed! Er zal altijd weer iets op je pad komen wat je verder zal brengen. Problemen transformeren in mogelijkheden ‘ja-en’. Blijf dicht bij jezelf want “het mooiste wat je kunt worden is jezelf”.

“LIVE, LOVE & ENJOY LIFE”