De vakantie is een ideale periode om na te denken over je klasinrichting. Een andere bankopstelling, hoeken creëren, materiaal opbergen. Hoe kan het allemaal praktischer en efficiënter? Cindy Maas van Relax in de Klas breekt een lans om dankzij je klasinrichting omgevingsfactoren zo in te zetten dat je meer rust in de klas kan brengen.
Wat is sensorische prikkelverwerking?
Sensorische prikkelverwerking: je zintuigen pikken een hele dag door een enorme hoeveelheid aan informatie op. Elk stukje daarvan wordt naar de hersenen doorgestuurd. Daar gebeurt een heel beslissingsproces: hoe belangrijk is dit en op welke manier moet er gereageerd worden? Je hand op een hete plaat leggen vraagt er om dat die wordt weggetrokken. Sommige prikkels worden geautomatiseerd, zodat je er de passende reactie op hebt. Je hoort de bel op de speelplaats en dan ga je in de rij staan. Andere prikkels vragen dan weer geen reactie: het tikken van de klok bvb.
Dat er steeds meer prikkels te verwerken zijn staat als een paal boven water. De informatiestroom wordt steeds groter, de toegang tot informatie steeds makkelijker, de wereld wordt steeds kleiner.
Hoe evident de link tussen prikkelverwerking en gedrag mag zijn, er is nog niet bijster veel onderzoek beschikbaar naar de link tussen sensorische prikkelverwerking en leerproblemen. Uit onderzoek – welsiwaar bij jongeren tussen 12 en 20 jaar bij wie sensorische prikkelverwerking problematischer verloopt – bleek wel dat zij het veel moeilijker hebben met zaken als spelling en rekenen. Aandachtig kunnen blijven speelt hierbij een rol. Je kunt meer lezen over dit onderzoek.
Ongewenst gedrag
Zowel over- als onderprikkeling kunnen leiden tot ongewenst gedrag in de klas: onrust, maar ook apathie, wegdromen. Feit is dat kinderen aan enorm veel prikkels bloot staan op een doordeweekse dag in de klas. Bij overprikkeling wordt die tikkende klok dan toch nog een probleem. Als volwassene is het vaak al niet evident om die overvloed aan prikkels te verwerken. Bij kinderen dienen de prikkelfilters nog tot volle ontwikkeling te komen.
Ook de inrichting van je klas kan – onbedoeld of ongewenst – bijdragen aan overprikkeling.
Meer rust in de klas tijdens de klasinrichting
Ik deel dan ook graag tips en ideetjes om jouw klasinrichting onder de loep te nemen. Met kleine – soms wat grotere – aanpassingen kan je er alvast voor te zorgen dat er minder of andere prikkels op de kinderen afkomen. Zo zet je de toon voor meer rust in de klas wat hun gedrag positief kan beïnvloeden. Bonus? Ook voor jezelf zal de klas aangenamer aanvoelen.
Zintuigen
De oren
Ongetwijfeld ben je hier zelf ook het meest gevoelig aan: lawaai. Misschien kan je dat opgeluchte gevoel wel herkennen als de kinderen de klas verlaten en de rust als het ware neerdaalt. Dit zijn een aantal geluidsdempende ingrepen:
- Tennisballen onder de stoelpoten. Het geluid van schuivende stoelen behoort hiermee tot het verleden. Een inkeping maken in oude tennisballen, over de stoelpoten schuiven en klaar. Op naar de lokale tennisclub!
- Op pantoffels in de klas. Laat de schoenen buiten en zorg voor pantoffels met zachte zool of noppensokken. Gewoon op kousen of als de temperatuur het toelaat op blote voeten is ook een optie natuurlijk. Niet enkel geluiddempend… Het zorgt voor een huiselijker gevoel en bij nat weer blijft het ook nog eens proper, extra bonus. Vraag medewerking aan de ouders door hen voor makkelijke schoenen te laten kiezen.
- Tijd voor nieuwe prikborden? Kies voor kurk, een mooi natuurlijk materiaal dat geluid absorbeert.
En je kan natuurlijk ook geluid net gaan inzetten om rust te creëren.
- Kalmerende muziek. Wetenschappelijk bewezen: deze muziek zou de meest kalmerende zijn die er is.
Het heeft vertragende invloed op onze hartslag en centraal zenuwstelsel.
Je vindt ook voldoende playlists met kalmerende klassieke muziek op zowel YouTube als Spotify bvb. Zet het in om een rustmoment in te lassen of wanneer ze ergens aandachtig moeten aan werken
De ogen
De gemiddelde klas is een feest voor het oog. Er is altijd wel weer iets anders dat de aandacht trekt. Als ik op bezoek ben in een klas moet ik vaak moeite doen om de verfkleur te zien. Natuurlijk moet je niet alles van je muren gaan halen, maar volgende ingrepen kunnen al helpen.
- Een ‘rustige’ muur. Kan er één muur ‘rustig’ gehouden worden. Zonder plakkaten, opgehangen tekeningen of werkjes? Eventueel met een poster van een natuurlandschap omringd door wat groene planten. Groen in de klas is zowiezo een goed idee. Sebumplanten kunnen ook verticaal ingezet worden en vragen weinig onderhoud.
- Zichtlijnen. Natuurlijk wil je zaken aan de muur hangen. Probeer er dan wel zichtlijnen in te brengen om het voor het oog zo rustig mogelijk te houden.
- Beperk het aantal kleuren. Neem eens het kleurgebruik in je klas onder de loep. Het is verleidelijk om te helpen bij het sorteren bvb om mandjes in veel verschillende kleuren te gaan gebruiken. Maar ook hier: natuurlijke materialen in natuurlijke kleuren zorgen voor rust voor het oog. Ik kwam ooit in een school waar ze in hun aankoopbeleid plastic helemaal geweerd hadden. Dat zorgde er meteen ook voor dat het kleurgebruik in de klassen veel natuurlijker was.
- Verduistering. Kan je het donker maken in de klas? Met gordijnen of zonnewering? Doe dat dan af en toe om de ogen wat rust te gunnen en de prikkels te minderen. In combinatie met wat kalmerende muziek bvb. En probeer dan volgende tip ook meteen uit
- Aandacht richten op iets bewegends. Die meest rustgevende muziek van iets hoger? Die komt met een even rustgevende video. De ruimte verduisteren en video en muziek opzetten. De kinderen uitnodigen om de ‘lichtjes’ te volgen…
De neus
Slechte geurtjes kunnen storend werken maar je kan geuren ook inzetten om een gevoel van kalmte te bewerkstelligen.
- Lavendel staat het meest bekend voor zijn kalmerende werking. Je kan een plantenspuit in je klas houden met daarin enkele druppels essentiële olie van lavendel. Een paar keer in het rond spuiten aan het begin van de dag of wanneer je het maar wenst. In de handel vind je ook mixes van essentiële oliën die rust en kalmte bevorderen.
- Rozemarijn zou dan weer het geheugen helpen. Ideaal voor ze aan een test beginnen dus. Dat kan via essentiële oliën maar misschien is het nog veel leuker om een flinke plant in je klas te houden. Laat de kinderen een tak tussen hun handen wrijven en hen dan aan hun handen ruiken.
Voelen
Materiaalkeuze in een klas is vaak bepaald door het onderhoudsgemak: kan iets makkelijk schoon gehouden worden. Dat zorgt vaak voor eerder harde, koele oppervlaktes. Denk maar aan de banken en stoelen, de vloer. Onze huid is echter het grootste orgaan, met de meeste receptoren die signalen naar onze hersenen doorsturen.
- Een kussen op de stoel zorgt er voor dat het zitten wat aangenamer aanvoelt. Ze brengen best wat tijd zittend door, wat vervelend kan beginnen aanvoelen voor de zitbotjes. Los van het feit dat zitten eigenlijk de meest slechte positie is voor onze lichaamshouding.
Overprikkelde kinderen kan je tools aanbieden om terug tot rust te komen. Het lijkt een beetje contradictorisch: ze zijn overprikkeld en toch ga je nog prikkels toevoegen. Wat hier gebeurt is dat je hen laat focussen op één van hun zintuigen: de tastzin. In mindere mate wordt ook het zicht aangesproken. De storende prikkels worden zo buitengesloten. Hou er rekening mee dat dit misschien niet meteen zal werken en wat oefening vraagt. Oefenen doe je dan ook best op momenten dat er van overprikkeling nog maar weinig sprake is om de kinderen aan het effect te laten wennen.
- Bedek de 6 zijdes van een kubus (ongeveer 15cm zijde) met een mix aan materialen: vilt, wol, ribbelkarton, noppenfolie, kurk, stof,…
- Een snoezelhoek. Een hele klas aankleden met zachte materialen zou niet praktisch zijn. Maar misschien kan je wel een zachte hoek creëren met een zitzak op een tapijt, een zacht dekentje, een knuffel… Een kind dat overprikkeld is, kan je dan de mogelijkheid geven om zich daar even terug te trekken.
Inspiratie om deze ideeën in de praktijk om te zetten vind je op onze Pinterest-borden.
Proeven
Dat komt naar mijn weten in een klasinrichting niet aan bod! Ik geef je wel graag een hele dankbare oefening mee om met de kinderen te doen. Aandacht is iets wat je kunt trainen, deze proefoefening is daar een mooi voorbeeld van.
Geef de kinderen iets kleins om te eten – een rozijn leent zich hier perfect toe. Voor de kinderen dit in de mond mogen steken ga je die rozijn aan een uitgebreid zintuigelijk onderzoek onderwerpen:
- Kijk er naar: welke kleuren zie je allemaal
- Kan je schaduwen zien
- Voelt het licht of zwaar aan in hun hand
- Heeft het een bepaalde temperatuur
- Als je er aan voelt welke structuur heeft het, voelt het zacht of scherp aan
- Als je er op duwt, beweegt het dan
- Ruik er eens aan
- Gebeurt er iets in je mond dan?
- Luister er eens naar terwijl je er over wrijft
- Luister eerst links en dan rechts, is dat hetzelfde geluid?
- En dan pas in de mond steken, op de tong leggen (opgelet voor allergieën, en kinderen zijn natuurlijk niet verplicht om te proeven indien ze het niet lusten)
- Één keer bijten, hoe voelt dat aan
- Dan rustig kauwen en doorslikken
Je kan dit regelmatig proberen in je klas, met een rozijn of ander gedroogd fruit. Een maantje van een mandarijn, een stukje koek, een Paaseitje,… Je zal zien: zo traag hebben ze nog nooit iets gegeten :).
Wat is haalbaar voor meer rust in de klas?
Het spreekt voor zich dat je niet meteen alles in je klasinrichting zal kunnen veranderen! Kijk eens wat voor jou haalbaar is op korte termijn en beperkte inspanning of financiële middelen vraagt. Begin misschien met een enkel element, een stukje van je klas, een bepaalde hoek of activiteit. Probeer het uit en kijk wat het effect is op de kinderen én jezelf.’
Relax in de klas
Nieuwsgierig geworden naar Relax in de Klas? Benieuwd hoe je heel methodisch duurzaam rust kan creëren in je klas voor je kinderen? De online versie van de vorming wordt vanaf 9 september gelanceerd.
Je wordt 4 weken lang met live video’s en mails begeleid om gaandeweg oefeningen uit te proberen in je klas die cumulatief tot meer rust leiden. Als bonus krijg je toegang tot een online platform dat jou een jaar lang begeleid en ondersteunt naar een duurzaam resultaat. De lezers van JufMaike.nl kunnen hier met voordeeltarief (70% korting!) aan deelnemen. Meer info op Iedereenzent.org.
Dit is een #jufmaikeadd
