(Door Deveney) In mijn vorige blog schreef ik over het belang van hoeken. Vandaag vertel ik over de inzet van hoeken in groep 3.
De inzet van hoeken
> Soorten hoeken
Er zijn verschillende soorten hoeken. Ten eerste zijn er hoeken rondom een bepaald thema (Nellestijn & Janssen-Vos, 2009). Deze worden ook wel themahoeken genoemd (Janssen-Vos, 2008). Dit zijn hoeken waarin het onderwerp kan wisselen. Een voorbeeld van een themahoek die in groep 3 kan worden toegepast is ‘De wereldwinkel’. Ook zijn er bouw- en constructiehoeken. Hier kunnen kinderen niet alleen met blokken werken, maar ook met andere instructiematerialen. Daarnaast zijn er hoeken waar kinderen kunnen lezen en luisteren. Dit kan een boekenhoek of leesluisterhoek worden genoemd. Belangrijk hierbij is dat kinderen een rustig plekje hebben dat het liefst verscholen en comfortabel is. In de schrijfhoek kunnen leerlingen oefenen en opdrachten maken op het gebied van schrijven. Ook kunnen zij vrij schrijven door bijvoorbeeld het schrijven van zelf bedachte brieven en kaarten. In de rekenhoek kunnen leerlingen oefenen en opdrachten maken op het gebied van rekenen. Door middel van verschillende verreikende materialen, zoals meetlinten, muntjes, rekenmachines en getal kaarten kunnen zij ook experimenteren. Tenslotte kunnen er ook hoeken worden gevormd die aansluiten op natuur, aardrijkskunde of geschiedenis. Op natuur kan bijvoorbeeld worden aangesloten door middel van een proefjeshoek, waarin leerlingen kunnen experimenteren (Nellestijn & Janssen-Vos, 2009).
Lees ook: Het belang van hoeken.
> Inrichting en activiteiten
Een leerkracht overweegt zorgvuldig welke activiteiten in welke hoeken georganiseerd kunnen worden (Beneker et al., 2001). Hoe hoeken moeten worden ingericht, hangt samen met de groepskenmerken (Janssen-Vos, Den Dikken & Verkleij, 1990, beschreven in Janssen-Vos, 2009). Kinderen in groep 3 hebben immers meer en andere voorzieningen in de hoeken nodig, dan kinderen in de kleuterklas (Janssen-Vos, 2009). Wanneer kinderen zich verder ontwikkelen hebben zij behoefte aan andere spelsituaties. Kinderen in groep 2 zullen nog vooral behoefte hebben aan manipulerend spel, terwijl kinderen in groep 3 liever echte situaties uitspelen. Het doen-alsof spel maakt plaats voor echte handelingen, zoals afrekenen van producten in een winkel. Hierbij leren leerlingen het optellen van eenvoudige bedragen. Leerkrachten laten zich bij het inrichten van hoeken leiden door de vraag wat de betekenis van activiteiten voor kinderen kan zijn, wat de motieven van kinderen zelf zijn, wat ze al aan kunnen en waar hun belangstelling en leerbehoeften liggen. Aan de andere kant wordt er gekeken naar de onderwijsbedoelingen van de leerkracht. De leerkracht kijkt namelijk naar welke leerervaringen of welke ontwikkelingen zij op gang willen brengen in de hoeken. Aan de leerkracht is het de taak om ervoor te zorgen dat de hoeken een meerwaarde brengen aan het onderwijs in de klas. In de hoeken moeten mogelijkheden voor kinderen met verschillende ontwikkelingsniveaus zijn. Dat wil zeggen dat er verschillende activiteiten en opdrachten te vinden zijn. Daarop vooruitlopend moeten nieuwe activiteiten worden toegevoegd. Het is dus noodzakelijk dat hoeken af en toe veranderen (Beneker et al., 2001).
Lees ook: DE OVERGANG VAN GROEP 2 NAAR GROEP 3 (DEEL 5): HET BELANG VAN THEMA’S
> Materialen en ruimte
Attributen zorgen ervoor dat hoeken tot leven komen en lokken spelactiviteiten uit. Leerlingen zijn meer gediend met een omgeving waarin ze de ideeën en mogelijkheden vinden voor de inrichting en aankleding van de ruimte, dan met een volledige inrichting die de leerkracht voor hen verzorgt. Hierdoor ontstaat er ruimte voor de initiatieven van kinderen (Janssen-Vos, 2009).
Doordat er vaak weinig ruimte is in de klas kunnen hoeken regelmatig worden gewisseld. Ook is er een mogelijkheid om de hoeken in de hal of in gemeenschappelijke ruimten te plaatsen (Beneker et al., 2001). Daarnaast kunnen materialen in de manier van aantrekkelijke kisten worden aangeboden. In deze kisten zitten allerlei verrijkende materialen die normaal in een hoek worden aangeboden (Eichhorn, 2014). Bij het inrichten van de klas moet de leerkracht letten op de indeling van de hoeken. Niet bij alle hoeken is het verstandig om deze naast elkaar te plaatsen. Een leerkracht moet nadenken over bijvoorbeeld aan geluidshinder of het opbergen van bepaalde materialen (Nellestijn & Janssen-Vos, 2009). Omdat leerlingen in hoeken veelal zelfstandig bezig zijn, is het belangrijk om goede afspraken te maken over het verzorgen van de gemeenschappelijke ruimtes en spullen. De leerkracht dient voortdurend het goede voorbeeld te geven. De klas ziet er hierdoor aantrekkelijk, opgeruimd, geordend en overzichtelijk uit (Beneker et al., 2001).
> Afspraken
Er hoeven geen afspraken gemaakt te worden over de tijdsperiode van een hoek. Zolang het onderwerp interessant of aantrekkelijk voor de kinderen is, kan de hoek ingericht blijven. Wel is het belangrijk dat de leerkracht de hoeken toevoegt aan de dagindeling. Het werken in de hoeken kan worden toegevoegd aan de speel-werktijd. Hierbij kan er op het werkbord een duidelijke indeling worden aangegeven. Daarbij zijn er kinderen die een verplichte activiteit met de leerkracht gaan doen, kinderen die een verplichte activiteit zonder de leerkracht gaan doen en kinderen die een keuze gaan maken uit het rijke aanbod. Dit rijke aanbod kan bestaan uit spelactiviteiten, constructieve activiteiten, gespreksactiviteiten, lees-schrijfactiviteiten en reken-wiskundeactiviteiten. Op een bord kunnen deze activiteiten met een foto worden aangegeven, waarbij de kinderen een eigen symbool op kunnen hangen. De leerkracht kan er ook voor kiezen om de leerlingen af en toe zelf in te delen om in te spelen op de ontwikkelingsniveaus van de kinderen (Beneker et al., 2001).
Meer lezen / gebruikte literatuur
Beneker, J., Essen, J. van, Fijma, N., Heyst, B. van, Hoencamp, T., Jong, R. de, … Zanten, P.
van. (2001).
Eichhorn, J. (2014).
Janssen-Vos, F. (2008).
Janssen-Vos, F. (2009).
Nellestijn, B., & Janssen-Vos, F. (2009).
Uitgelichte foto: Shutterstock