Executieve functies: Taakinitiatie

Taakinitiatie: executieve functies

(door Judith) Taakinitiatie, de mogelijkheid om direct en zonder uitstel aan een opdracht te beginnen. Een vaardigheid die op school erg belangrijk is. In dit blog meer informatie over deze executieve functie, wat je kunt verwachten van leerlingen en hoe je deze vaardigheid kunt versterken. 

Executieve functies: Taakinitiatie

Executieve functies

De laatste tijd is er steeds meer aandacht voor executieve functies binnen het onderwijs. Dit komt omdat er de laatste jaren steeds meer onderzoek wordt gedaan naar de executieve functies. Executieve functies zijn de regel- en aansturingsfuncties van de hersenen. Ze staan niet op zichzelf, maar werken met elkaar samen en worden gebruikt tijdens het dagelijks functioneren. Bij het leren en werken op school zijn ze natuurlijk ook heel belangrijk. Ieder persoon heeft zijn eigen combinatie van sterk ontwikkelde executieve functies en executieve functies die zwakker zijn. Executieve functies die zwakker zijn kunnen door middel van oefening worden versterkt. Toch zullen sommige executieve functies altijd sterker ontwikkeld blijven dan anderen.

In vorige blogs zijn er al meerdere executieve functies beschreven, namelijk

Taakinitiatie

Taakinitiatie is de mogelijkheid om zonder dralen aan een taak te beginnen, op tijd en op een efficiënte manier. ​Het gaat hierbij vooral om taken die we minder fijn vinden en waar we ons toe moeten zetten.

Bij leerlingen (maar ook volwassenen!) die moeite hebben met de taakinitiatie zie je vaak werk-ontwijkend gedrag (dit noem ik WOGgen). Zij kiezen ervoor om andere, vaak leukere dingen te doen en vertonen vermijdend/ uitstel gedrag. Denk hierbij aan een extra loopje naar de WC (en soms best lang wegblijven), rondlopen, bij meerdere taken deze taak als laatste doen.

Leerlingen die moeite hebben met taakinitiatie kunnen ook niet weten waar ze moeten beginnen aan de opdracht. Ook hebben ze moeite met het vragen van hulp.

Wat kun je verwachten op welke leeftijd

Een kleuter zou moeten kunnen stoppen met spelen om de instructie van een volwassene op te kunnen volgen. Een kind tussen de 5 en 7 jaar zou twee taken moeten kunnen onthouden en uitvoeren, zoals  jas aantrekken en weer in de kring komen zitten. Een kind van 8 tot 11 zou, na even oefenen, vier taken moeten kunnen onthouden en uitvoeren. Ook kan een kind zich houden aan een (huis)werkplanning. Soms heeft het kind nog wel een herinnering nodig om hieraan te kunnen beginnen.

Taakinitiatie trainen

Het kan helpen door allereerst in te zetten op de organisatie. Geef duidelijk aan welke materialen de leerlingen op hun tafel mogen laten liggen en welke materialen opgeruimd moeten worden. Zo kun je de les beginnen met een checklist op bijvoorbeeld je digibord met daarop geschreven de materialen die de leerlingen op tafel nodig hebben. Dit zijn bijvoorbeeld een lesboek, schrift, pen en het wisbordje met stift. Er zijn leerlingen die de executieve functies missen om de koppeling te maken van de geschreven teksten op het bord naar de organisatie van hun tafel, daarom is het belangrijk om ook voor te lezen (of te laten voorlezen) wat er op het bord staat.

Daarnaast helpt het op duidelijke afspraken te maken over vragen stellen en uitlegrondes. Wij werken op school bijvoorbeeld met het vraagblokje. Hierop kunnen leerlingen aangeven wanneer ze een vraag hebben. Ook kunnen ze hiermee aangeven wanneer ze wel of niet gestoord willen worden door de buurman, wanneer ze elkaar uitleg mogen vragen. Door duidelijke afspraken te maken en deze ook in te oefenen, help je om dingen voorspelbaar en duidelijk te maken.

Daarnaast kan het aanleren van bijvoorbeeld de Beertjesaanpak van Meichembaum erg nuttig zijn. De Beertjesaanpak gaat over het aanleren van meerdere stappen:

  • Wat moet ik doen?
  • Hoe ga ik het doen?
  • Ik doe mijn werk
  • Ik kijk mijn werk na, wat vind ik ervan? 

Ook kun je het snel aan het werk gaan oefenen met een leuke spelvorm. Bijvoorbeeld aan het werk gaan wanneer een liedje is afgelopen of met een beloning wanneer de leerling in steeds minder tijd aan het werk gaat.

Afbeelding: Teacher Helping Pupils Studying At Desks In Classroom Door Monkey Business Images

Taakinitiatie: executieve functies