Door Judith. Het groepsplan was 10 jaar geleden een item waar we in het onderwijs niet omheen konden. In de loop van de jaren werd dit echter een papieren tijger die vooral ingevuld werd omdat het ‘moet’. Dit moeten bleek echter niet zo te zijn. Wat ‘moet’ dan wel?
Groepsplan – wat moet?
Groepsplan
De term groepsplan komt uit handelingsgericht werken. Pameijer en Beukering waren de grondleggers van handelingsgericht werken en publiceerden hier rond 2009 verschillende boeken over. Het gevolg was echter dat er groepsplannen en groepsoverzichten werden gemaakt die steeds uitgebreider werden en hierdoor werden ervaren als papieren tijgers. In de herziene versie van ‘Handelingsgericht werken – samen zoeken naar schoolsucces’ (2017), bekijk het boek hier heeft Pameijer aangegeven dat ze geen basis formulieren meer wil aanreiken. Scholen worden door Pameijer gestimuleerd om zelf een formulier te ontwikkelen dat werkt voor de school. Hierbij dient het een hulpmiddel te zijn, geen doel op zich.
Wat moet?
In de brochure ‘ruimte in regels‘ van 2017 wordt gesteld dat de school via een leerling- en onderwijsvolgsysteem systematisch informatie moet verzamelen over de kennis en vaardigheden van de leerlingen. Wanneer leerlingen niet voldoende profiteren van het onderwijsaanbod moet de school analyseren waar de ontwikkeling stagneert en bepalen wat er moet gebeuren om eventuele achterstanden weg te werken.
In een inspectiebezoek op onze school, in september 2019, kwam dit ook terug. De inspecteurs kozen een leerling uit het leerlingvolgsysteem met een D score voor rekenen uit en vroegen mij en mijn collega intern begeleider vervolgens wat er met deze leerling aan de hand was en hoe we de onderwijsresultaten van deze leerling aan het verhogen zijn. Op zich een begrijpelijke vraag, maar met 300 leerlingen op school is het lastig om dit allemaal uit het hoofd te kunnen beantwoorden….
Wat moet je kunnen aantonen?
Het maken van een groepsplan is niet verplicht. De leerkracht moet echter wel kunnen aantonen dat hij/zij de vorderingen van de leerlingen goed in beeld heeft en hier ook naar handelt. Het in beeld hebben van de leerlingen kan op basis van observaties, werk van leerlingen of toetsen (bron). Hier zit voor mij dan ook de belangrijkste nuancering in het verhaal. Een groepsplan hoeft niet, maar je moet wel kunnen aantonen dat je de leerlingen in beeld hebt en hier naar handelt. Hoe kun je het handelen aantonen? Hiervoor moet iets op papier staan.
Volgens de brochure ‘Ruimte in Regels’ moet de leerkracht ervoor zorgen dat het niveau van de lessen past bij het beoogde eindniveau van de leerlingen. Hiervoor is het van belang dat je de leerlijn van de leerlingen goed kent en weet naar welk referentieniveau je toewerkt, aangezien deze vanaf het nieuwe schooljaar meetellen in de beoordeling van je school. Ook moet je als leerkracht kunnen uitleggen waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt in het lesgeven. Hoe kun je dit aantonen?
Inspectiebezoek
Zoals al aangegeven kreeg onze school in september 2019 de inspectie op bezoek. Mijn eerste inspectiebezoek en dan ook nog eens met de rol van intern begeleider. Spannend, best wel. Tegelijkertijd zag ik dit echter ook als een mooie leerschool. Waar staan we als school en waar moeten we nog aan werken? Vooraf wist ik al dat de inspectie puur onderzoekt wat de wet voorschrijft. Tijdens het bezoek merkte ik vooral dat de inspecteur vooral zoekt naar het ‘aantonen’. Na bezoeken van diverse groepen volgde er een gesprek met ouders en een zogenoemde ‘documentstudie’ waarin gekeken werd naar het volgsysteem en de resultaten van leerlingen.
In het gesprek met de directie en ons als intern begeleiders werd vervolgens gevraagd naar de visie van school en hoe wij vorm gaven aan passend onderwijs. Ook werd er, aangezien het een verificatieonderzoek van het bestuur werd, gevraagd hoe het bestuur bij ons op school stimuleert en begeleidt. Daarnaast kwam de documentstudie terug. De inspecteurs vroegen ons over een tweetal leerlingen met lagere resultaten wat we als school deden met deze leerlingen en hoe de leerlingen aan deze resultaten komen. Dan is het toch wel erg fijn dat dit ergens beschreven staat. Na het gesprek met collega’s kregen we ons eindoordeel, een voldoende waar we erg trots op zijn.
Eigen format ontwikkelen
Pameijer (2017) adviseert scholen om te werken met eenvoudige documenten van één A4 of één A3. Dit format zo beknopt mogelijk te laten zijn en herhaling en overschrijvingen te laten voorkomen. Pameijer stelt ‘Het doel van een groepsoverzicht is zicht op overeenkomsten en verschillen in de groep’ en ‘Het doel van een plan is grip op het lesgeven, wat mag ik de komende periode niet vergeten?’ (p.193). Als school mag je dus geheel vrij omgaan met het format dat je gebruikt. Ik vind de twee citaten van Pameijer hierbij heel duidelijk. Houd het kort en beknopt en zorg dat het vooral werkbaar is en dat het voor jezelf als geheugensteuntje dient. Zorg er ook voor dat je doelen stelt die je ook echt kunt evalueren.
Ons format
Op school hebben wij een eigen groepsplan ontwikkelt om overzicht te hebben over de extra zorg en ondersteuning die we leerlingen bieden. Hierin verwoorden we niet alleen de zorg en ondersteuning voor de leerlingen met mindere resultaten, maar ook de ondersteuning die de leerlingen met zeer hoge resultaten krijgen. Ook zij hebben in onze visie immers uitdaging en ondersteuning nodig. We gaan bij ons format niet uit van vaste niveaugroepen (behalve bij begrijpend lezen, daar houden we vast aan de CLIB niveaus).
Daarnaast hebben wij ervoor gekozen om een ‘organisatie van de zorg’ op te nemen in ons format. Hierin wordt duidelijk wie er wanneer met welke leerling werkt binnen of buiten de groep. Wij hebben de luxe dat veel gepensioneerde collega’s als vrijwilliger nog een aantal dagdelen komen ondersteunen op school en zij ondersteunen dan met het bieden van extra hulp aan leerlingen uit verschillende groepen. Ons format heeft wel de volgende onderdelen: doel, tijdstip extra ondersteuning, ondersteuning door, materialen die worden gebruikt, tijdstip van evaluatie.
We blijven ons format echter verfijnen zodat het echt een format wordt dat past bij ons als school en als schoolpopulatie. Ook blijf ik als IB’er rondkijken naar andere initiatieven en mogelijkheden, zoals groepsplanloos werken.
Groepsplanloos werken
Een andere term die veel opkomt in het onderwijs is groepsplanloos werken. Hierbij wordt de papieren tijger vervangen door interventies op drie verschillende niveaus: school, groep en leerling. Deze interventies zijn aanpassingen op een onderwijsprogramma dat de school heeft omschreven in de schoolambities. De doelen die gesteld werden in een groepsplan blijven bij groepsplanloos werken staan, maar het administratieve middel ‘het groepsplan’ verdwijnt. Er worden bij deze manier van werken nog steeds dingen op papier gezet, maar op een andere wijze dan bij de groepsplannen.
Hoe werken jullie op school? Hebben jullie al een eigen format? Wat vind je fijn en wat zou je graag anders zien?
Uitgelichte Afbeelding van Africa Studio’s/Shutterstock