Lauren is trainer & coach voor basisscholen die Engels (willen) geven vanaf groep 1. Ze schreef een blog over Engels leren in de onderbouw?
Engels leren in de onderbouw?
Ik sprak laatst met een directeur van een basisschool over het grote aantal kinderen dat de Nederlandse taal nog niet goed beheerst als ze groep 1 instromen. Hij vroeg aan mij: ´Is het wel verstandig om met Engels te beginnen als we nog zo hard moeten werken aan hun Nederlandse taalvaardigheid?´. Een vraag die meerdere scholen terecht stellen! Daarnaast hoor ik nog af en toe de opmerking: ´Laat kinderen nou eerst maar eens goed Nederlands leren. Al dat Engels gaat ten koste van de Nederlandse taal´. Is dat wel zo? Of is dat slechts een aanname? Daarom in dit blog aandacht voor meertaligheid in het basisonderwijs.
Kijk ook ´de kennis van nu´ een special over meertaligheid.
Nederlands als tweede taal
Er zijn grote onderlinge verschillen in taalvaardigheid tussen kinderen die Nederlands als tweede taal leren. Sommigen spreken het vlekkeloos, anderen spreken het gebrekkig of met een accent. De volgende factoren spelen hierbij een rol:
-De motivatie (van ouders en kinderen) om Nederlands te leren
-De hoeveelheid tijd die kinderen doorbrengen tussen moedertaalsprekers en sprekers van het Nederlands. Sommige kinderen spreken alleen op school Nederlands, terwijl andere kinderen vaker Nederlands spreken, ook buiten school.
-Het taalaanbod en de verwerking ervan. Als ouders niet interactief met hun kinderen bezig zijn, leren kinderen zowel hun moedertaal (bijv. het Turks) als het Nederlands niet goed.
-De sociale achtergrond. Ouders uit laagopgeleide gezinnen zijn in hun taalgebruik vaak minder interactief en leggen minder uit dan ouders uit midden- en hoogopgeleide gezinnen. Daardoor kunnen problemen met de moedertaalontwikkeling ontstaan en dat leidt automatisch tot een taalachterstand in het Nederlands.
Bij meertaligheid is de kwaliteit van de moedertaal dus van belang: een kind dat de moedertaal niet goed heeft geleerd, zal een tweede taal (Nederlands) of een vreemde taal (Engels) ook niet goed kunnen leren.
Het leren van een tweede of vreemde taal
Net als bij het verwerven van de moedertaal zijn er ook voorwaarden om een tweede of vreemde taal te kunnen leren. Zo kunnen kinderen de uitspraak van een taal niet goed leren als zij niet eerst naar voorbeelden hebben geluisterd. Ook kunnen zij niet meteen zeggen wat ze willen. Ze leren niet alleen door er naar te luisteren, maar ze moeten de input ook verwerken. Ze hebben aanvullende informatie nodig (bijv. ondersteunende beelden, context) om te begrijpen waar het over gaat.
Meertaligheid wordt toch nog vaak als probleem gezien. Bijvoorbeeld als het gaat om Turkse of Marokkaanse kinderen die pas op latere leeftijd beginnen met het leren van Nederlands. Dit wordt vaak ten onrechte verward met het hebben van een taalachterstand. Als kinderen hun moedertaal goed beheersen is er geen sprake van een achterstand, maar beginnen ze gewoon iets later met het leren van Nederlands. Het komt goed, mits er voldoende interactief en kwalitatief rijk taalaanbod is op school en in de omgeving van het kind.
Hoe pak je Engels aan?
Anderstalige leerlingen blijken prima in staat om als derde taal Engels te leren op school: ze zijn ervaringsdeskundigen omdat ze het proces van (tweede) taalverwerving al een keer hebben doorlopen. De hersenen van meertaligen en van goede taalleerders zijn al groter dan bij eentaligen en hebben meer verbindingen tussen de cellen waardoor meer informatie kan worden verwerkt.
Voorwaarden
1. De kwaliteit van het taalaanbod is bepalend voor het taalresultaat. Als kinderen de taal op een te moeilijke manier krijgen aangeboden, begrijpen ze het niet en kunnen zij er niets mee. Is het taalaanbod te gemakkelijk, dan leren ze niets nieuws.
2. Gebruik Engels als voertaal tijdens de Engelse les. Zo hoeven de anderstalige leerlingen niet vanuit het Nederlands de Engelse taal te leren, maar krijgen ze alle input direct in het Engels.
3. Kies motiverende activiteiten en onderwerpen, die aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen.
Hoe en wanneer?
Als sommige leerlingen in de onderbouw al zo hard moeten werken aan hun Nederlandse taalvaardigheid, hoe kunnen ze dan ook nog minimaal 1 uur Engels in de week leren? Hier aan aantal tips:
1. Gaan de ouders nog met hun kinderen mee de klas in als de school begint? Misschien een idee om de kinderen zelf naar binnen te laten komen (net als in het Montessori-onderwijs), zodat je tien minuten extra hebt voor Engels. Je kunt de dag dan beginnen met een liedje of een Engels prentenboek. Bovendien breng je de kinderen zo zelfstandigheid bij en zorgt het voor rust in de klas!
2. Sluit twee of drie van de vijf dagen af in het Engels, door bijvoorbeeld een liedje te zingen, een spelletje te spelen of een kort filmpje te laten zien op YouTube met een bijpassende activiteit.
3. Laat de Engelse lessen aansluiten op de thema´s die je in het Nederlands behandelt. Denk aan: kleuren, getallen, het lichaam, de seizoenen, huisdieren etc. Zo is de voor-kennis van de leerlingen automatisch al geactiveerd en kost het je minder voorbereiding (immers de plaatjes die je gebruikt in het Nederlands, kun je ook gebruiken voor Engels).
4. Geef in groep 1/2 elke dag een kwartiertje Engels en maak gebruik van veel herhaling, echte voorwerpen, flashcards, prentenboeken en spelletjes. Zo´n kwartier vliegt voorbij.
5. Kijk naar jouw groep en bepaal zelf wanneer jij het een geschikt moment vindt om over te gaan op het Engels. Zorg voor een Engels vlaggetje, een hoed of een ander item waardoor leerlingen kunnen zien dat de juf/meester nu alleen nog maar Engels praat. Denk bijv. aan een moment in de kring, tijdens het pauzehapje of direct na de lunch.
6. Bedenk dat de leerlingen met een taalachterstand veel Nederlandse input krijgen van hun klasgenootjes, door samen te spelen in en rondom school, maar ook na schooltijd als ze met elkaar afspreken. Ook is het goed voor deze kinderen om (het liefst samen met hun ouders) naar Nederlandstalige tv-programma´s te kijken.
7. Bedenk dat het kwartiertje Engels niet ten koste zal gaan van de Nederlandse taalvaardigheid. Het is belangrijk om te weten dat een taalachterstand nooit wordt veroorzaakt door meertaligheid. Sterker nog: meertaligheid levert zelfs heel veel op!
Uit onderzoek is gebleken dat…
… meertalige kinderen een groter probleemoplossend vermogen hebben en creatiever zijn dan eentalige kinderen.
… meertalige kinderen sneller zijn als het gaat om het afwisselen van taken.
… ouderen die sinds hun jeugd meerdere talen spreken, beter blijken te kunnen omgaan met onverwachte omstandigheden. Deze ouderen voerden opdrachten sneller uit en hadden daar minder energie voor nodig. Ook verloopt dementie (vier tot vijf jaar) langzamer dan bij mensen die maar één taal spreken.
… meertaligen minder tijd nodig hebben om woorden die in verschillende talen overeenkomen in zich op te nemen. De hersenen herkennen het woord al.
… meertaligen ook in andere talen kunnen denken en daardoor wellicht betere / snellere beslissingen kunnen nemen. Ze lijken wat meer afstand tot een probleem te nemen.
… meertalige kinderen niet in de war raken van het leren van meerdere talen tegelijk, integendeel: ze weten precies wanneer ze welke taal bij wie nodig hebben en ze doen het vaak zelfs beter op school dan eentaligen.
Uitgebreide informatie over dit onderwerp staat in hoofdstuk 2 van de tweede druk van het boek ´Engels in het basisonderwijs (meer dan de) kennisbasis vakdidactiek´ dat in maart 2018 op de markt verschijnt. Gedeeltes uit dit hoofdstuk heb ik in dit artikel verwerkt, met dank aan Marianne Bodde-Alderlieste voor haar goedkeuring.
Lauren is trainer & coach voor basisscholen die Engels (willen) geven vanaf groep 1. Daarnaast is zij vakleerkracht Engels op een basisschool in Ede. Tijdens haar trainingen en studiedagen, maar ook in de blogs op haar website (www.spelenmetengels.nl), deelt zij haar inspirerende lesideeën en haar enthousiasme om spelenderwijs, gedifferentieerd en communicatief Engels te geven.
Uitgelichte foto: Shutterstock