Het boek Zorg voor kleuters lag al een tijdje in mijn kast. Nu ik verlof heb, had ik mooi de tijd om het boek eens door te nemen. Er staan veel praktische tips in hoe je de zorg voor kleuters kunt organiseren. Ik licht een aantal tips uit.
Zorg voor kleuters
De auteur van het boek Zorg voor kleuters, Johan Eichhorn, werkt al 25 jaar met risicokleuters. Dit zijn kinderen tussen de 4 en 7 jaar bij wie de ontwikkeling risicovol verloopt of dreigt te verlopen. Ze hebben speciale zorg nodig in het basisonderwijs. Het is nog niet duidelijk of die zorg langdurig zal zijn. Hij werkte ook als ambulant begeleider en intern begeleider heeft hij veel met jonge risicokinderen gewerkt. Hij heeft zijn opgedane kennis en praktijkervaring omgezet in dit boek.
Hij zegt zelf dat wij als leerkracht altijd het goede voorbeeld moeten geven, omdat dat de manier is waarop risicokinderen leren, we moeten het ze laten zien. Start met wat goed gaat en bouw hierop verder, zodat je een positieve stroom op gang brengt. Vertel wat er van het kind verwacht wordt, dit vergroot het zelfvertrouwen en motivatie. Benoem dan ook niet wat ze niet moeten doen. Maak het kind bewust van zijn eigen aandeel in het succes.
Veel van wat in het boek beschreven staat wist ik al door mijn eigen ervaring, coaching, studiedagen en eerder gelezen boeken. Maar goed om het nogmaals te lezen en wat nieuwe eye-openers te ontdekken.
Opbouw van het boek
Deel 1
Reflectie en bewustwording
Het eerste deel gaat over de niet-boodschappen die we uitzenden. Hier wordt uitvoerig beschreven hoe we vaak vertellen wat iemand niet mag doen, in plaats van te vertellen wat je van ze verwacht. Onderzoek samen met het kind wat het al wel kan en ga hier op door, dit brengt de ontwikkeling op gang. Positief gedrag bekrachtigen dus.
Aanleren van regels
Het aanleren van regels kun je vooral doen door ze visueel te maken. Dit doen we ook bij mij op school door bijvoorbeeld sterkte start aan het begin van het jaar te gebruiken. Deze regels oefen je in en blijf je ook gedurende het jaar oefenen. Het is hier belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven en de leerlingen die dit ook doen te bekrachtigen.
Lees ook: STERKE START IN DE KLAS
Gedragsanalyse
Met een gedragsanalyse breng je in kaart wat de functie is van het ongewenste gedrag. Wat probeert het kind te krijgen of te vermijden? Je kunt hier het GGG schema voor gebruiken: gebeurtenis, gedrag, gevolg. Hoe je dit kunt inzetten en gedrag kunt turven staat uitgebreid in het boek beschreven.
Gedragsverandering
Vervolgens wil je weten hoe je het gedrag kunt veranderen. Zo kun je bijvoorbeeld opdrachten voor de kinderen visualiseren. In het hoofdstuk staan veel praktijkvoorbeelden hoe leerkrachten dit hebben aangepakt.
Bekrachtigen en belonen
Hoewel belonen regelmatig onder vuur staat, wordt dit in het boek wel als effectief beschouwd. Ook hierbij blijf je aangeven welk gedrag je van een kind wilt zien. Verschillende beloningen, zowel individueel als voor de groep worden besproken. Zelf werk ik ook graag met complimenten geven door de leerlingen zelf, bijvoorbeeld door de dag positief te starten.
Lees ook: WAAROM IK ELKE DAG POSITIEF START
Het gesprek als interventiemiddel
Het voeren van gesprekken wordt in het boek als goed middel gezien om gedrag te achterhalen. Je leest welke vragen je kunt inzetten bij kleuters die bijvoorbeeld waarom vragen nog moeilijk vinden.
Deel 2
Spelontwikkeling
In deel twee staat wat meer theorie, zoals de ontwikkelingsstadia van de spelontwikkeling. Je vindt tips om je spelaanbod uit te breiden en gedragsverandering te creëren door zelf mee te spelen. Iets waar ik zelf vaak te weinig tijd voor neem, maar wel belangrijk is!
Werkhouding
Een goede werkhouding is een voorwaarde voor succes in groep 3. Veel kleuters hebben hier ondersteuning bij nodig. Een middel hiervoor is het lopen van een vaste ronde door de klas. Ik doe dit meestal aan het begin van de werkles, als iedereen heeft gekozen. Ik vraag of kinderen nog hulp nodig hebben en stuur hier en daar wat aan. Ook moet je in deze ronde een paar minuten op je stoel gaan zitten om te observeren. Hier neem ik ook vaak te weinig tijd voor, maar zo belangrijk om te doen! In de laatste loonronde vertel je dat kinderen vast mogen opruimen, dat ze iets mogen laten staan of mogen afmaken de volgende keer. Zo leren kinderen ook uitgestelde aandacht.
De zelfinstructie van Meichenbaum, bij veel leerkrachten wel bekend, kan kinderen helpen met het zelf plannen van hun taak.
Leerbaarheid
In het hoofdstuk leerbaarheid lees je over de grenzen van de mogelijkheden bij sommige kinderen. Goed om te zien wat het kind met de extra hulp doet. Er zijn hiervoor 5 niveaus van hulpverlening. Je kunt dit terugbrengen tot 3 niveaus:
3. Individuele hulp: een-op-een-begeleiding.
2. Instructie en eventueel hulp bij de start
1. Leerling werkt zelfstandig en krijgt af en toe een hint
Vaardigheden voor de overstap naar groep 3
Een hele overgang, van groep 2 naar groep 3. In het boek vind je een lijst met vaardigheden die het kind moet kunnen voor de overstap. Deze is met zo’n honderd leerkrachten en ib’ers samengesteld. In januari kun je deze vaardigheden al in kaart brengen om er bewust aan te kunnen werken.
Wat vind ik?
Vooral de tips die in deel 2 worden gegeven vind ik heel nuttig. Dit zijn praktische voorbeelden die ik meteen in de praktijk kan brengen. Graag bespreek ik de vaardighedenlijst in mijn team om uit te lichten wat wij zelf belangrijk vinden. We hebben een leerlingvolgsysteem, maar staat daar alles is wat we belangrijk vinden voor de overstap? Goed om met mijn collega’s over te hebben.
Ik vind het boek een handig naslagwerk. Als je eens met je handen in het haar zit bij de begeleiding van een van de kleuters, kun je het boek erbij pakken. Zoeken naar het hoofdstuk waar je het meeste aan hebt en de extra begeleiding met de tips uit het boek opstarten.
Download de voorbeelden
Je kunt veel voorbeelden van activiteiten downloaden van de Pica site. Goed voor de visualisatie in de klas! Ook kun je hier het boek bestellen.
Lees ook: HOE IK EXPLICIETE DIRECTE INSTRUCTIE INZET IN DE KLEUTERKLAS