Door Suzanne. STEAM-onderwijs, ik kom het regelmatig tegen op Facebook en Pinterest. Maar wat betekent STEAM? En wat kan ik ermee in de klas?
Ik zocht het voor je uit.
STEAM-onderwijs in theorie en praktijk
STEAM is een afkorting voor Science, Technology, Engineering, Art and Mathematics. Vrij vertaald: Wetenschap, Techniek, Bouwkunde, Kunst en Wiskunde.
Uitgangspunt van STEAM-onderwijs is dat kinderen de ruimte krijgen om te ontdekken, ervaren, ontwerpen, aan te passen en samen te werken.
Bij STEAM is het leerproces zeker zo belangrijk als het eindresultaat.
Het is goed om te weten dat STEAM geen kant en klare lessenserie is, maar een manier van lesgeven. In deze onderwijsvorm worden middels thema’s verschillende vakgebieden aan elkaar gelinkt. Doordat een onderwerp vanuit verschillende vakken wordt behandeld, leren kinderen de samenhang te zien en ontstaan er logische verbanden.
Waarom STEAM-onderwijs
De maatschappij waarin kinderen opgroeien, vraagt andere vaardigheden van kinderen dan vroeger. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in een rap tempo op en hedendaagse problematieken vragen om andere inzichten en denkwijzen.
Als leerkrachten leiden we onze leerlingen op met de bedoeling dat ze een goede baan krijgen in de toekomst. Maar die toekomstige banen bestaan momenteel nog niet!
STEAM-onderwijs schept een uitdagende en leerrijke omgeving voor kinderen, waarin oplossingsgericht werken en ‘out of the box’-denken worden gestimuleerd. Vaardigheden die hen zullen helpen in hun toekomstige baan.
STEAM sluit aan bij de 21st century skills.
De uitgangspunten
Om ervoor te zorgen dat STEAM efficiënt en effectief wordt ingezet, zijn er een aantal uitgangspunten:
- STEAM is een onderwijsconcept waarbij een bewust verband is tussen de STEAM-standaarden en het lesaanbod. Je lesaanbod sluit aan bij een thema, van waaruit je verschillende onderdelen van STEAM benadert.
- Een goede STEAM-opdracht omvat tenminste twee verschillende onderdelen van STEAM die door de leerlingen aan elkaar moeten worden geleerd en beoordeeld. Er wordt dus ook een beroep gedaan op samenwerkingsskills.
- Centraal bij STEAM-onderwijs staan samenwerken, onderzoeken, en procesgericht leren.
- Het toepassen van de integriteit van kunst is essentieel voor een goede STEAM-activiteit. Het onderdeel ‘Art’ (kunst) is later toegevoegd aan STEAM, voorheen dus STEM. Het belang van kunst werd tijdens het werken met STEM duidelijk. STEM mistte een creatieve en vindingrijke component. Zodoende werd Art hieraan toegevoegd en ontstond STEAM.
STEAM in fasen
STEAM is dus niet zomaar een lesje dat je tussendoor een keer kunt geven. Om een STEAM-les goed aan te bieden, doorloop je verschillende fasen.
- Fase 1: Onderzoeken
In deze fase bedenk je, samen met de leerlingen, een onderzoeksvraag bij een onderwerp. Probeer het onderwerp zo breed mogelijk te benaderen en niet direct naar één vraag te sturen. - Fase 2: Ontdekken
Je gaat nu het onderwerp dat je hebt gekozen verder verkennen. Dat doe je door een mindmap te maken rondom je thema. Alles wat met het onderwerp te maken heeft, schrijf je op.
Door op deze manier te werken, ga je verbanden zien die je verder wilt gaan onderzoeken. - Fase 3: Verbinden
In de mindmap die je in de vorige fase hebt gemaakt, verbind je twee onderwerpen met elkaar. Die twee onderwerpen hebben beide te maken met je thema, maar omvatten ook twee verschillende gebieden vanuit STEAM. Je bepaalt in deze fase ook op welke manier de beide onderwerpen beoordeeld gaan worden. - Fase 4: Creëren
Je weet nu vanuit welke standaarden van STEAM en welke onderwerpen en beoordelingen je wilt gaan werken. Je kunt nu een les gaan bedenken waarbij vanuit de standaarden meer wordt geleerd over het gekozen onderwerp.
Het gaat hierbij om een les waarin een onderzoekende houding van de leerlingen wordt gevraagd. De les begint met een probleemstelling of vraag waar leerlingen bepaalde kennis en vaardigheden voor moeten ontwikkelen om op te lossen. - Fase 5: Evalueren
Aan het einde van het proces moet er ruimte zijn om te evalueren. Leerlingen moeten hun eigen werk en dat van hun medeleerlingen beoordelen en kritisch bekijken.
Een les in stappen
Een goede STEAM-les bestaat uit 6 stappen die de leerlingen doorlopen. Deze stappen lijken op de fasen die jij als leerkracht doorloopt bij het voorbereiden van een activiteit.
- Stap 1: Focus
De leerlingen focussen op de onderzoeksvraag die gesteld is. - Stap 2: Detail
De leerlingen observeren verschillende elementen van het probleem. Alle achtergrondinformatie en vaardigheden dragen bij aan het oplossen van het probleem. Door heel goed te observeren, leren kinderen verbanden te zien. - Stap 3: Ontdekking
Leerlingen gaan nu praktisch aan de slag. Ze proberen uit, ervaren, ontdekken wat wel of niet werkt. Als leerkracht kun je in deze fase observeren welke vaardigheden of kennis de leerlingen missen om tot een oplossing te komen. - Stap 4: Toepassing
In dit stuk van de les gaan de kinderen werken aan de oplossing van het probleem. Alle dingen die ze hebben onderzocht en ontdekt in de voorgaande stappen helpen om nu tot een goede oplossing te komen. - Stap 5: Presentatie
Leerlingen presenteren hun oplossing van het probleem aan andere leerlingen. Ze kunnen onderbouwen hoe ze tot hun oplossing zijn gekomen. Voor andere leerlingen is dit het moment om kritische vragen te stellen en feedback te geven. - Stap 6: Link
In deze laatste stap reflecteren de leerlingen hun proces en de vaardigheden die ze hebben ingezet én denken ze na over de gekregen feedback. Van daaruit kunnen ze hun oplossing nog aanpassen.
STEAM in de onderbouw
Er zijn inmiddels steeds meer scholen die STEAM-onderwijs in hun dagelijkse praktijk toepassen. Bij een kleuterklas kun je je bijvoorbeeld voorstellen dat er in de klas een STEAM-hoek wordt ingericht, waarin de kinderen binnen een thema aan de slag kunnen.
Prentenboeken
Een voorbeeld van werken met STEAM vanuit een prentenboek, is het boek De Stip, bekijk het hier, van Peter H. Reynolds. Floor denkt dat ze niet kan tekenen, maar wanneer ze begint met een stip komt ze erachter dat ze veel meer kan dan ze denkt.
Een STEAM-vraag bij dit boek is: Kun je een kunstwerk maken dat alleen bestaat uit stippen?
Kinderen gaan aan de slag met stippen en creëren hun eigen kunstwerk.
Of laat kinderen de hokken of stal uit het prentenboek ‘Boer Boris’ ontwerpen in een tekening en vervolgens nabouwen. Wie bouwt het hok waar de meeste dieren in passen?
Bij het boek ‘Saar in de lente’ kunnen de kinderen zelf de bloemen uit de bloemenweide namaken. Daarbij stel je de STEAM-vraag: Kun je met mozaïek ook bloemen maken
Themahoek
Ook in themahoeken kun je STEAM-onderwijs goed inzetten. Een themahoek biedt de kinderen de gelegenheid om in een kleine setting onderzoekend en ontdekkend aan het werk te gaan.
Bouwhoek
– Bouw van blokken en planken een glijbaan. Wat gebeurt er met de bal/knikker als je de glijbaan hoger maakt? Welke voorwerpen kun je van de glijbaan laten glijden? Welk voorwerp glijdt het snelst?
– Knip een blauw vel papier in een ronde vorm. Vraag de kinderen een brug te maken waar ze zelf overheen kunnen lopen. Hoe lang moet de brug zijn? Hoe maken we de brug stevig?
Loose parts
– Kun je van loose parts een gezicht maken?
– Hoe maak ik van loose parts een herfstvoorstelling op de lichttafel?
Knutselhoek
– Kun je schilderen met bellenblaas?
– Wat voor patroon krijg je als je een bekertje verf aan een touwtje boven een papier laat slingeren?
– Kun je verven zonder kwasten?
– Wie maakt de langste slinger van één vouwblaadje?
Proefjes
Proefjes zijn altijd een succes. Niet alleen bij kleuters, maar ook in de hogere groepen is de betrokkenheid bij dit soort lessen erg hoog. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig, ze willen weten wat er gaat gebeuren.
The Dad Lab heeft een (Engelstalige) website, maar ook een Facebookpagina, waarop heel veel makkelijk uit te voeren proefjes staan.
Op Pinterest en Google zijn ook meer dan genoeg voorbeelden van proefjes te vinden.
Blijf wel kritisch op het inzetten van proefjes in je onderwijs. Proefjes zijn leuk, maar niet het doel van je les.
STEAM in de bovenbouw
In de bovenbouw kun je met je klas wat moeilijkere vraagstukken op gaan lossen. Ook hier blijft het van belang dat je de lessen en het lesdoel goed voor ogen hebt. Je wilt niet dat een STEAM-les een veredelde knutselopdracht wordt.
Voorbeelden van STEAM challenges op het vlak van ontwerpen:
– Maak een meubelstuk zonder bevestigingsmateriaal te maken.
– Ontwerp een schoen die gemaakt is van natuurlijke materialen. Waar kun je die schoen dragen?
– Bouw een onzinkbare boot.
– Maak een kunstwerk dat muziek maakt in de wind.
– Hoe zorg ik ervoor dat een ei niet kapot valt als ik het van grote hoogte naar beneden laat vallen?
Tot slot
STEAM-onderwijs is in Nederland nog niet zo bekend. Ik zie regelmatig studiemiddagen waarin onder het mom van STEAM allerlei leuke proefjes worden gepresenteerd. Maar STEAM is dus zoveel meer dan dat!
Het stimuleert kinderen om vragen te stellen en een onderzoekende houding aan te nemen. Iets wat ik als leerkracht erg belangrijk vind.
Veel lessuggesties die ik tegenkwam bij het zoeken naar informatie over STEAM zijn bekend en doe je misschien zelf ook al in de klas. Maar door de juiste vragen te formuleren en de verschillende gebieden van STEAM te koppelen kun je STEAM veel bewuster inzetten in de praktijk, waardoor je bij kinderen hun nieuwsgierigheid triggert en hen motiveert om te onderzoeken en ontdekken.
Gebruikte bron:
www.educationcloset.com
Afbeelding van Angela Matthews/Shutterstock