Toneellezen, WIN!

Toneellezen, WIN!

Door Sharona. WIN vier toneelleesboeken. Toneellezen is een leesvorm waarbij kinderen samen een tekst/verhaal lezen. De opzet van tekst is zo gemaakt dat kinderen een personage kunnen kiezen en vanuit dit personage hun teksten voorlezen. 

Iedere leerkracht heeft in zijn/haar klas te maken met kinderen die allemaal verschillende tegenover lezen staan. De één houdt van lezen, terwijl de ander liever iets anders doet. Je hebt sterke lezers die het niveau van de klas al ver vooruit zijn tegenover zwakkere lezers die enorm hard moeten werken om op niveau te komen en blijven. Mogelijk heb je zelfs kinderen met dyslexie of vermoedens van dyslexie in je klas.
Wat kun je dan inzetten om het lezen voor alle kinderen betekenisvol, op niveau en leuk te houden?

Toneellezen

Jaren terug ontdekte ik bij toeval het toneellezen, waarna ik enthousiast werd en de mogelijkheden voor in de klas zag. Eens een andere manier om het lezen te oefenen, die bij de kinderen vaak een positief effect heeft.

Wat is toneellezen?

Toneellezen is een leesvorm waarbij kinderen samen een tekst/verhaal lezen. De opzet van tekst is zo gemaakt dat kinderen een personage kunnen kiezen en vanuit dit personage hun teksten voorlezen. Doordat de teksten merendeels in dialoogvorm geschreven is, wisselen de kinderen elkaar snel af met lezen.
Bij toneellezen wordt niet de nadruk op het foutloos lezen van woorden en zinnen gelegd, maar op het plezier in lezen, de beleving die je daar bij kunt hebben en het inleven in de personages.
Op deze manier wordt het maken van de broodnodige leeskilometers een stukjes leuker.

Voordelen van toneellezen

Zoals al gezegd wisselen kinderen elkaar snel af met het lezen van de teksten. Het voordeel  hiervan vind ik dat kinderen echt getriggerd worden om bij de les te blijven. Voor je het weet is jouw personage weer aan de beurt en mag jij een stukje “toneellezen”.
Toneellezen stimuleert ook heel erg het hardop  voorlezen. Hardop voorlezen heeft als voordeel dat kinderen goed horen wat ze lezen en daardoor ook sneller door hebben of ze goed aan het lezen zijn.

Daarnaast vind ik het ook een voordeel dat  je met gemak kinderen de hoofdstukken vaker kunt laten lezen. Waar voor-koor-door vaak saai gevonden wordt, kun je daar bij het toneellezen daar nog makkelijk mee wegkomen. De eerste keer kun je samen de tekst lezen en bespreken hoe de personages zicht voelen en hoe dat dan zou klinken. Bij de tweede keer kunnen de kinderen dan proberen de juiste intonatie in de zinnen te leggen. Zeker als kinderen hun geoefende stukje voor mogen dragen aan de klas, zul je zien dat ze geneigd zijn daar extra hun best voor te doen.

Toneellezen: mogelijkheden in de klas?

Met toneellezen heb je verschillende mogelijkheden tot gebruik in de klas. Doordat er ook verschillende niveaus in teksten/boeken zijn kun je gemakkelijk aansluiten op het niveau van de kinderen.
Je kunt de keuze maken om iedereen hetzelfde verhaal te laten lezen, waarbij je bijvoorbeeld vast houdt aan het leesniveau waar kinderen op dat moment eigenlijk zouden moeten zitten. Gevaar is dan wel dat er kinderen overvraagd worden en kinderen ondervraagd.
Je kunt er ook voor kiezen om meerdere niveaus in de klas te hebben liggen, waardoor kinderen op hun eigen niveau kunnen oefenen, wat eigenlijk ook het doel van toneellezen is.

Mandjes lezen

Verschillende scholen hebben het mandjeslezen een plek gegeven in hun leesonderwijs. Bij het mandjeslezen zijn de kinderen een aantal keer per week een vaste tijd aan het lezen vanuit het aanbod van boeken/tijdschriften en andere leesvormen uit mandjes. Deze mandjes worden door de leerkrachten gevuld.
Naast bijvoorbeeld stripboeken, Kidsweek of gedichtenbundels zou het toneellezen hier ook een mooi onderdeel van kunnen zijn.

Daarbij zou ik er dan wel voor kiezen om aan te geven welk hoofdstuk gelezen mag worden. Dit omdat de kinderen dan ook echt meerdere keren het hoofdstuk gaan lezen en gericht gaan oefenen met de intonatie die het lezen met zich meebrengt. Laat ze maar beleven en voelen wat ze lezen.

Klassikaal

In mijn eigen tijd als leerling in een klas lazen wij altijd gezamenlijk een verhaal met de hele klas. Het was een hele toer om bij te houden waar de lezers bleven en soms ook een beetje saai om te moeten wachten tot jij eindelijk de beurt kreeg.

Als je toch graag klassikaal een boek samen wil lezen, dan kan toneellezen zich daar prima voor lenen. Bekijk per hoofdstuk hoeveel personages een rol hebben, benoem een verteller (die de tussenstukjes leest) en laat de kinderen zonder rol een rol van een ander kind observeren. Vind je dat de rol goed voorgelezen wordt? Klopt de intonatie met de emoties zoals je die zou verwachten?
Om meer kinderen echt hardop te laten lezen kun je er ook voor kiezen om de personages elke bladzijde of elke twee bladzijdes door iemand anders te laten lezen.

Extra instructiegroepjes

Toneellezen zet ik zelf het liefst in bij mijn extra instructiegroepjes. Doordat de kinderen daar op niveau samen zitten is het gemakkelijk om een tekst op hun niveau te nemen en deze samen hardop te oefenen.
Eerst door een keer voor te lezen (kinderen mee te laten lezen) en te bespreken waar de tekst over gaat en welke gevoelens we in ons lezen mogen gaan proberen te leggen. Daarna verdelen we de rollen en oefen we samen het lezen. Als er niet genoeg rollen zijn, dan wisselt de verteller per stukje af, zodat ook echt iedereen actief betrokken wordt bij het lezen.  Een tekst lezen we minstens twee keer hardop, omdat de keer erop je weer meer kunt letten op je intonatie.

Tenminste de kinderen vertel ik dat het is om goed te oefenen met de tekst, zodat we een keer een hoofdstuk kunnen voordragen als echte toneellezers aan de hele klas. Maar stiekem is het juist heel goed om teksten te herhalen, omdat het lezen van teksten daardoor makkelijker wordt. Niet voor niets gaat de methodiek Ralfilezen uit van vijf keer dezelfde tekst lezen. Alleen wat ik met deze methodiek bij verschillende kinderen merkte is dat zij het niet altijd leuk vonden om vijf keer dezelfde tekst te lezen. Bij toneellezen heb ik deze weerstand minder bij de kinderen gezien.

Dramales

Het toneellezen kun je ook heel goed inzetten tijdens je dramalessen. Ook al is het naspelen niet het doel van de boeken, je kunt het wel gebruiken in je dramalessen. Denk bijvoorbeeld aan  dat er kinderen de tekst voorlezen, (met emotie) en dat andere kinderen dit dan uitbeelden. Beetje á la de lama’s, maar dan in verminderde mate met improviseren. Zeker weten dat de kinderen dat leuk vinden om een keer te doen. En ondertussen maken andere kinderen weer wat leeskilometers.

Toneelleesboeken Zwijsen

De toneellees serie van Zwijsen

Je kunt op verschillende manieren aan toneellees teksten komen, via internet of in boeken. Dat laatste heeft mijn sterke voorkeur, deze verhalen zijn langer (en goed in stukken opgedeeld), de illustraties die erbij staan laten het verhaal leven en tot slot breng je kinderen weer een beetje liefde bij voor fysieke boeken.

In de veranderende maatschappij maken boeken steeds meer plaats voor e-readers en andere apparaten. Het voorbeeldgedrag van het lezen van een boek verdwijnt steeds meer naar de achtergrond.

Zwijsen heeft gelukkig een zeer uitgebreide collectie van toneelleesboeken. Startend vanaf M3 tot Avi+ niveau. Als je in je school dus wilt gaan werken met toneellezen kun je bij Zwijsen terecht voor alle leesniveaus.

Het leuke is dat Zwijsen ook  geregeld nieuwe boeken uit brengt. Zo zijn er 25 september jongstleden 12 nieuwe toneelleesboeken verschenen, waardoor de teller bij Zwijsen nu op 40(!) toneelleesboeken staat. Een boek vinden wat past bij het leesniveau van de kinderen en hun interesses moet zo goed te doen zijn.

Bekijk de boeken hier.

Toneelleesboeken Zwijsen

Boeken getest

Natuurlijk was ik erg nieuwsgierig naar de laatste toevoegingen in dit nu al grote aanbod van Zwijsen. Ik kreeg de mogelijkheid om vier toneelleesboeken te reviewen.

  • Kit en Kaat bakken stiekem voor de koning (M4) Bekijk het boek hier.
  • Attentie, koe op het spoor (E4) Bekijk het boek hier
  • Superzwerver (E5) Bekijk het boek hier
  • Kijk uit voor die Mammoet! (E5) Bekijk het boek hier.

Wat als eerste opvalt aan deze boeken is de vormgeving. De illustraties op de voorkant zijn al zo kleurrijk en spreken zo erg aan tot de verbeelding dat ik meteen zin krijg om een boek te gaan lezen. En ook als je het boek doorbladert vallen de verschillende illustraties goed op. Het verhaal begint alleen bij het doorbladeren al  een beetje te leven!

Met kinderen lezen

Omdat er in de groep verschillende kinderen zitten die nog niet op niveau M5 lezen en sommige zelfs nog op niveau M4, heb ik ervoor gekozen om tijdens de intensieve begeleidingsgroep eerst het boek Kit en Kaat bakken stiekem voor de koning! te lezen.

Wat de kinderen al erg leuk vonden zijn de eerste 2 bladzijdes van het boek. Hier worden de personages voorgesteld en kun je alvast een beetje bedenken welke rol je graag een keer zou willen lezen. Zie jijzelf als Kaat die dol is op taarten bakken, maar het niet goed kan?  Of ben je meer Kit die met haar taarten wedstrijden wint? Of toch liever de koning?

Starten

Voordat we echt beginnen aan het toneellezen lees ik met de kinderen samen de leesinstructies door. Het leuke aan de leesinstructies is, dat ze geschreven zijn vanuit een van de personages. De kinderen hebben dus niet zozeer door dat ze een les krijgen, want ze worden meegenomen door een van de hoofdpersonen.
Om ervoor te zorgen dat we elke leesles de intonatie op de juiste manier gelegd wordt, herhaal ik vooraf iedere keer de betekenis van de verschillende soorten woorden. Zoals HOOFDLETTERS is HARD lezen of schuin gedrukte woorden lees je met nadruk.
Na een paar keer is dat niet zo nodig meer, omdat de kinderen het heel snel oppikken.

Wat vonden de kinderen ervan?

Het was voor deze groep de eerste keer dat we op deze wijze gingen lezen. In het begin was het even wennen, maar al snel was de bedoeling duidelijk. En hebben we met veel plezier het boek gelezen. Doordat het groepje uit vier kinderen bestond, was het altijd mogelijk om iedereen een rol te geven. Daarbij maakten we van de de vertellersrol een dubbel rol.

Bepaalde rollen waren populair bij de kinderen, maar in goed overleg kwamen we  er iedere keer wel uit om iedereen eens een kans te geven een bepaald personages op zich te nemen. Wat de kinderen ook erg grappig vonden is dat de koning uit het boek wel heel erg lijkt op onze eigen Koning Willem-Alexander.
Het verhaal sprak de kinderen erg aan en ze vroegen nu al of het mogelijk was om nog een keer een toneelleesboek te lezen. Nou, zeker weten van wel!

WIN

Je kunt allevier de delen van het toneellezen ook zelf winnen. Zet hieronder (op de site) een reactie als je mee wilt doen. Mandag 18 november mail ik de winnaar.

Uitgelichte Afbeelding van Africa Studio/Shutterstock